Theravadan

Other Translations: Deutsch , English , हिन्दी , Lietuvių kalba , Polski , ру́сский язы́к , Srpski

From: Trushant Majmudar

Majjhima Nikāya 9 મજ્જ઼િમ નિકાય ૯

Sammādiṭṭhisutta સમ્યક્ દૃષ્ટિ સૂત્ર

Evaṁ me sutaṁ—એવું મેં સાંભળ્યું—

ekaṁ samayaṁ bhagavā sāvatthiyaṁ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. એક વખત ભગવંત શ્રાવસ્તિની પાસે અનાથપિંડિકાના જેતવનમાં વિહા૨ કરી રહ્યા હતા.

Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi: ત્યાં સારિપુત્રએ ભિક્ષુઓને સંબોધિને કહ્યું:

“āvuso bhikkhave”ti. “આદરણીય ભિક્ષુઓ!”

“Āvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. “હા આદરણીય”, ભિક્ષુઓએ સારિપુત્રને જવાબ આપ્યો.

Āyasmā sāriputto etadavoca: સારિપુત્રએ એવું કહ્યું:

“‘Sammādiṭṭhi sammādiṭṭhī’ti, āvuso, vuccati. “આદરણીયો, ‘સમ્યક્ દૃષ્ટિ, સમ્યક્ દૃષ્ટિ’ કહેવાય છે.

Kittāvatā nu kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti? કઇ રીતે આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, જેની દૃષ્ટિ સીધી છે, જેને આર્યધર્મમાં શ્રદ્ધા છે, અને જે સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચ્યો છે?”

“Dūratopi kho mayaṁ, āvuso, āgaccheyyāma āyasmato sāriputtassa santike etassa bhāsitassa atthamaññātuṁ. “આદરણીય, આ ભાષણનો અર્થ જાણવા માટે અમે ખુબ દૂરથી પણ સારિપુત્ર પાસે આવીશું.

Sādhu vatāyasmantaṁyeva sāriputtaṁ paṭibhātu etassa bhāsitassa attho. આદરણીય સારિપુત્ર પોતેજ આ વિષયની સ્પષ્ટતા કરે તો સારુ.

Āyasmato sāriputtassa sutvā bhikkhū dhāressantī”ti. જે પ્રમાણે આદરણીય સારિપુત્ર કહેશે એ જ પ્રમાણે ભિક્ષુઓ યાદ રાખશે.”

“Tena hi, āvuso, suṇātha, sādhukaṁ manasi karotha, bhāsissāmī”ti. “તો આદરણીયો, સાંભળો, અને સારી રીતે મનમાં રાખો, હું કહું છું”.

“Evamāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṁ. “હા આદરણીય”, ભિક્ષુઓએ સારિપુત્રને જવાબ આપ્યો.

Āyasmā sāriputto etadavoca: આયુષ્યમાન સારિપુત્રએ એવું કહ્યું:

“Yato kho, āvuso, ariyasāvako akusalañca pajānāti, akusalamūlañca pajānāti, kusalañca pajānāti, kusalamūlañca pajānāti—“જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક અકુશળને સમજે છે, અકુશળના મૂળને સમજે છે, કુશળને સમજે છે, કુશળના મૂળને સમજે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન હોય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો હોય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો હોય છે.

Katamaṁ panāvuso, akusalaṁ, katamaṁ akusalamūlaṁ, katamaṁ kusalaṁ, katamaṁ kusalamūlaṁ? અને અકુશળ શું છે, અકુશળનું મૂળ શું છે, કુશળ શું છે, કુશળનું મૂળ શું છે?

Pāṇātipāto kho, āvuso, akusalaṁ, adinnādānaṁ akusalaṁ, kāmesumicchācāro akusalaṁ, musāvādo akusalaṁ, pisuṇā vācā akusalaṁ, pharusā vācā akusalaṁ, samphappalāpo akusalaṁ, abhijjhā akusalaṁ, byāpādo akusalaṁ, micchādiṭṭhi akusalaṁ—પ્રાણઘાત અકુશળ છે, ચોરી અકુશળ છે, કામભોગમાં દુરાચાર અકુશળ છે, જૂઠું બોલવું અકુશળ છે, બદનામી કરવી અકુશળ છે, કઠોર વાણી અકુશળ છે, બકવાસ કરવો અકુશળ છે, લાલચ, દુર્ભાવના, અને ખોટી દૃષ્ટિ અકુશળ છે—

idaṁ vuccatāvuso akusalaṁ. આને આદરણીયો અકુશળ કહેવાય.

Katamañcāvuso, akusalamūlaṁ? આદરણીયો, અકુશળનું મૂળ શું છે?

Lobho akusalamūlaṁ, doso akusalamūlaṁ, moho akusalamūlaṁ—લોભ અકુશળનું મૂળ છે, દ્વેષ અકુશળનું મૂળ છે, મોહ અકુશળનું મૂળ છે—

idaṁ vuccatāvuso, akusalamūlaṁ. આને આદરણીયો, અકુશળનું મૂળ કહેવાય.

Katamañcāvuso, kusalaṁ? આદરણીયો, કુશળ શું છે?

Pāṇātipātā veramaṇī kusalaṁ, adinnādānā veramaṇī kusalaṁ, kāmesumicchācārā veramaṇī kusalaṁ, musāvādā veramaṇī kusalaṁ, pisuṇāya vācāya veramaṇī kusalaṁ, pharusāya vācāya veramaṇī kusalaṁ, samphappalāpā veramaṇī kusalaṁ, anabhijjhā kusalaṁ, abyāpādo kusalaṁ, sammādiṭṭhi kusalaṁ—પ્રાણઘાત ના કરવો એ કુશળ છે, ચોરી ના કરવી એ કુશળ છે, કામભોગમાં દુરાચાર ના કરવો એ કુશળ છે, જૂઠું ના બોલવું એ કુશળ છે, બદનામી ના કરવી એ કુશળ છે, કઠોર વાણી ના બોલવી એ કુશળ છે, બકવાસ ના કરવો એ કુશળ છે, લાલચ રહિતતા, સદ્ભાવના, અને સાચી દૃષ્ટિ કુશળ છે—

idaṁ vuccatāvuso, kusalaṁ. આને આદરણીયો કુશળ કહેવાય.

Katamañcāvuso, kusalamūlaṁ? આદરણીયો, કુશળનું મૂળ શું છે?

Alobho kusalamūlaṁ, adoso kusalamūlaṁ, amoho kusalamūlaṁ—સંતોષ, પ્રેમળતા, અને મોહ રહિતતા કુશળનું મૂળ છે—

idaṁ vuccatāvuso, kusalamūlaṁ. આને આદરણીયો કુશળનું મૂળ કહેવાય.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ akusalaṁ pajānāti, evaṁ akusalamūlaṁ pajānāti, evaṁ kusalaṁ pajānāti, evaṁ kusalamūlaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક અકુશળ સમજે છે, અકુશળનું મૂળ સમજ઼ે છે, કુશળ અને કુશળનું મૂળ સમજ઼ે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“Sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṁ sāriputtaṁ uttari pañhaṁ apucchuṁ: “બહુ સરસ!” કહીને એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સંમત અને ખુશ થયા. પછી એમણે બીજો સવાલ પુછ્યો:

“siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti? “પણ આદરણીય, કોઇ બીજી રીત છે જેના પ્રમાણે આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાળો કહેવાય, જેની દૃષ્ટિ સીધી છે, જેને આર્યધર્મમાં શ્રદ્ધા છે, અને જેને સદ્ધર્મ પ્રાપ્ત થયો છે?”

“Siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako āhārañca pajānāti, āhārasamudayañca pajānāti, āhāranirodhañca pajānāti, āhāranirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક આહારને સમજે છે, આહારના ઉદયને સમજે છે, આહારના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને આહારના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન હોય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો હોય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સધર્મમાં આવી પહોંચેલો હોય છે.

Katamo panāvuso, āhāro, katamo āhārasamudayo, katamo āhāranirodho, katamā āhāranirodhagāminī paṭipadā? પણ આહાર શું છે, આહારનો ઉદય શું છે, આહારનો નિરોધ શું છે, અને આહારના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Cattārome, āvuso, āhārā bhūtānaṁ vā sattānaṁ ṭhitiyā, sambhavesīnaṁ vā anuggahāya. આદરણીયો, જીવિતોના ભરણપોષણ માટે અને જન્મ લેનારની સહાયતા માટે, ચાર પ્રકારના આહારો હોય છે.

Katame cattāro? કયા ચાર?

Kabaḷīkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṁ catutthaṁ. ખોરાક તરીકે બરછઠ કે બારીક ઘન આહાર, સંવેદનાનો સંપર્ક એ બીજો આહાર, માનસિક સંક્લપ એ ત્રીજો આહાર, અને ચૈતન્ય એ ચોથો આહાર.

Taṇhāsamudayā āhārasamudayo, taṇhānirodhā āhāranirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āhāranirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—તૃષ્ણાના ઉદય સાથે આહારનો ઉદય થાય છે, તૃષ્ણાના નિરોધ સાથે આહારનો નિરોધ થાય છે, આહારના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto, sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ, સમ્યક્ સંકલ્પ, સમ્યક્ વાણી, સમ્યક્ કાર્યો, સમ્યક્ આજીવિકા, સમ્યક્ ઉદ્યમ, સમ્યક્ સ્મૃતિ, સમ્યક્ સમાધિ.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ āhāraṁ pajānāti, evaṁ āhārasamudayaṁ pajānāti, evaṁ āhāranirodhaṁ pajānāti, evaṁ āhāranirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક આહાર, આહારનું મૂળ, આહારનો નિરોધ, અને આહારના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“Sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṁ sāriputtaṁ uttari pañhaṁ apucchuṁ: “બહુ સરસ!” કહીને એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સહેમત અને ખુશ થયા. પછી એમણે બીજો સવાલ પુછ્યો:

“siyā panāvuso, aññopi pariyāyo yathā ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti? “પણ આદરણીય, હજી કોઇ બીજી રીત છે જેના પ્રમાણે આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાળો કહેવાય, જેની દૃષ્ટિ સીધી છે, જેને આર્યધર્મમાં શ્રદ્ધા છે, અને જેને સદ્ધર્મ પ્રાપ્ત થયો છે?”

“Siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako dukkhañca pajānāti, dukkhasamudayañca pajānāti, dukkhanirodhañca pajānāti, dukkhanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક દુ:ખને સમજ઼ે છે, દુ:ખના ઉદયને સમજ઼ે છે, દુ:ખના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને દુ:ખના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, dukkhaṁ, katamo dukkhasamudayo, katamo dukkhanirodho, katamā dukkhanirodhagāminī paṭipadā? પણ દુ:ખ શું છે, દુ:ખનો ઉદય શું છે, દુ:ખનો નિરોધ શું છે, અને દુ:ખના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṁ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, yampicchaṁ na labhati tampi dukkhaṁ, saṅkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā—જન્મ દુ:ખ છે, ઘડપણ દુ:ખ છે, મરણ દુ:ખ છે, શોક, વિલાપ, પીડા, વિષાદ, હતાશા દુ:ખ છે, અપ્રિય જોડે સંયોગ દુ:ખ છે, પ્રિયથી જુદાઇ દુ:ખ છે, જોઇતું હોય તે ના મળે એ દુ:ખ છે, ટૂંકમાં ગ્રહણઆધીન પાંચ ખંડો દુ:ખ છે—

idaṁ vuccatāvuso, dukkhaṁ. આને આદરણીયો દુ:ખ કહેવાય.

Katamo cāvuso, dukkhasamudayo? અને આદરણીયો, દુ:ખનો ઉદય શું છે?

Yāyaṁ taṇhā ponobbhavikā nandīrāgasahagatā tatratatrābhinandinī, seyyathidaṁ—એ તૃષ્ણા જ છે, જેના લીધે પુનર્ભવ થાય છે, જે લાલસા સાથે જુદી જુદી જગ્યાઓમાં આનંદ શોધે છે, એટલે કે—

kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā—કામતૃષ્ણા, ભવતૃષ્ણા, વિભવતૃષ્ણા—

ayaṁ vuccatāvuso, dukkhasamudayo. આને આદરણીયો દુ:ખનો ઉદય કહેવાય.

Katamo cāvuso, dukkhanirodho? પણ આદરણીયો દુ:ખનો નિરોધ શું છે?

Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo—એ જ તૃષ્ણાનો ધીમે ધીમે સંપૂર્ણપણે જરાય અવશેષ બચ્યા વગર ત્યાગ, વિસર્જન, મુક્તિ, અનુપસ્થિતી—

ayaṁ vuccatāvuso, dukkhanirodho. આને આદરણીયો દુ:ખનો નિરોધ કહેવાય.

Katamā cāvuso, dukkhanirodhagāminī paṭipadā? પણ આદરણીયો, દુઃખના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṁ—આ એ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi—સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

ayaṁ vuccatāvuso, dukkhanirodhagāminī paṭipadā. આને આદરણીયો દુ:ખના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ કહેવાય.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ dukkhaṁ pajānāti, evaṁ dukkhasamudayaṁ pajānāti, evaṁ dukkhanirodhaṁ pajānāti, evaṁ dukkhanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક દુઃખ, દુઃખનું મૂળ, દુઃખનો નિરોધ, અને દુઃખના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

“Sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṁ sāriputtaṁ uttari pañhaṁ apucchuṁ: “બહુ સરસ!” કહીને એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સહેમત અને ખુશ થયા. પછી એમણે બીજો સવાલ પુછ્યો:

“Siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako jarāmaraṇañca pajānāti, jarāmaraṇasamudayañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhañca pajānāti, jarāmaraṇanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક ઘડપણ અને મરણને સમજ઼ે છે, ઘડપણ અને મરણના ઉદયને સમજ઼ે છે, ઘડપણ અને મરણના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને ઘડપણ અને મરણના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, jarāmaraṇaṁ, katamo jarāmaraṇasamudayo, katamo jarāmaraṇanirodho, katamā jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā? પણ ઘડપણ અને મરણ શું છે, ઘડપણ અને મરણનો ઉદય શું છે, ઘડપણ અને મરણનો નિરોધ શું છે, અને ઘડપણ અને મરણના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Yā tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṁ pāliccaṁ valittacatā āyuno saṁhāni indriyānaṁ paripāko—જે કોઇ આસ્થાનના જીવોનું ઘડપણ, જીર્ણતા, દાંતોનું તૂટવુ, વાળ ધોળા થવા, ચામડી ચિમળાઇ જવી, જીવનશક્તિનો ઘટાડો, ઇંદ્રિયોની નિષ્ફળતા—

ayaṁ vuccatāvuso, jarā. આને આદરણીયો ઘડપણ કહેવાય.

Katamañcāvuso, maraṇaṁ? આદરણીયો, મરણ શું છે?

Yā tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṁ maccu maraṇaṁ kālaṅkiriyā khandhānaṁ bhedo, kaḷevarassa nikkhepo, jīvitindriyassupacchedo—જે કોઇ આસ્થાનના જીવોનું અવસાન, વિઘટન, અંતર્ધાન, મૃત્યુ, કાળ સમાપ્તિ, ખંડોના સંયોજનનું તૂટી જવું, દેહને શબ તરીકે મૂકી દેવું, જીવનઇંદ્રિયોનો છેદ—

idaṁ vuccatāvuso, maraṇaṁ. આને આદરણીયો મરણ કહેવાય.

Iti ayañca jarā idañca maraṇaṁ—આ રીતે ઘડપણ છે અને આ રીતે મરણ છે—

idaṁ vuccatāvuso, jarāmaraṇaṁ. આને આદરણીયો ઘડપણ અને મરણ કહેવાય.

Jātisamudayā jarāmaraṇasamudayo, jātinirodhā jarāmaraṇanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jarāmaraṇanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—જન્મના ઉદય સાથે ઘડપણ અને મરણનો ઉદય થાય છે, જન્મના નિરોધ સાથે ઘડપણ અને મરણનો નિરોધ થાય છે, ઘડપણ અને મરણના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ jarāmaraṇaṁ pajānāti, evaṁ jarāmaraṇasamudayaṁ pajānāti, evaṁ jarāmaraṇanirodhaṁ pajānāti, evaṁ jarāmaraṇanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક ઘડપણ અને મરણ, ઘડપણ અને મરણનું મૂળ, ઘડપણ અને મરણનો નિરોધ, અને ઘડપણ અને મરણના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“Sādhāvuso”ti kho …pe… apucchuṁ—“બહુ સરસ!” કહીને એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સહેમત અને ખુશ થયા. પછી એમણે બીજો સવાલ પુછ્યો:

siyā panāvuso …pe… “પણ આદરણીય, કોઇ બીજી રીત છે જેના પ્રમાણે આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાળો કહેવાય, જેની દૃષ્ટિ સીધી છે, જેને આર્યધર્મમાં શ્રદ્ધા છે, અને જેને સદ્ધર્મ પ્રાપ્ત થયો છે?”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako jātiñca pajānāti, jātisamudayañca pajānāti, jātinirodhañca pajānāti, jātinirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક જન્મને સમજ઼ે છે, જન્મના ઉદયને સમજ઼ે છે, જન્મના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને જન્મના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamā panāvuso, jāti, katamo jātisamudayo, katamo jātinirodho, katamā jātinirodhagāminī paṭipadā? પણ જન્મ શું છે, જન્મનો ઉદય શું છે, જન્મનો નિરોધ શું છે, અને જન્મના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Yā tesaṁ tesaṁ sattānaṁ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṁ pātubhāvo, āyatanānaṁ paṭilābho—જે કોઇ આસ્થાનમાં જીવોનો જન્મ, ઉદય, ગર્ભધારણ, આગમન, ઇંદ્રિયોની સ્થાપના—

ayaṁ vuccatāvuso, jāti. આને આદરણીયો જન્મ કહેવાય.

Bhavasamudayā jātisamudayo, bhavanirodhā jātinirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo jātinirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—અસ્તિત્વના ઉદય સાથે જન્મનો ઉદય થાય છે, અસ્તિત્વના નિરોધ સાથે જન્મનો નિરોધ થાય છે, જન્મના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ jātiṁ pajānāti, evaṁ jātisamudayaṁ pajānāti, evaṁ jātinirodhaṁ pajānāti, evaṁ jātinirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક જન્મ, જન્મનું મૂળ, જન્મનો નિરોધ, અને જન્મના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako bhavañca pajānāti, bhavasamudayañca pajānāti, bhavanirodhañca pajānāti, bhavanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક અસ્તિત્વને સમજ઼ે છે, અસ્તિત્વના ઉદયને સમજ઼ે છે, અસ્તિત્વના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને અસ્તિત્વના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamo panāvuso, bhavo, katamo bhavasamudayo, katamo bhavanirodho, katamā bhavanirodhagāminī paṭipadā? પણ અસ્તિત્વ શું છે, અસ્તિત્વનો ઉદય શું છે, અસ્તિત્વનો નિરોધ શું છે, અને જ અસ્તિત્વના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Tayome, āvuso, bhavā—આદરણીયો, ત્રણ પ્રકારના અસ્તિત્વ હોય છે—

kāmabhavo, rūpabhavo, arūpabhavo. કામલોકમાં અસ્તિત્વ, રૂપલોકમાં અસ્તિત્વ, અરૂપલોકમાં અસ્તિત્વ.

Upādānasamudayā bhavasamudayo, upādānanirodhā bhavanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhavanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—ગ્રહણના ઉદય સાથે અસ્તિત્વનો ઉદય થાય છે, ગ્રહણના નિરોધ સાથે અસ્તિત્વનો નિરોધ થાય છે, અસ્તિત્વના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ bhavaṁ pajānāti, evaṁ bhavasamudayaṁ pajānāti, evaṁ bhavanirodhaṁ pajānāti, evaṁ bhavanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti. આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક અસ્તિત્વ, અસ્તિત્વનું મૂળ, અસ્તિત્વનો નિરોધ, અને અસ્તિત્વના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

Ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako upādānañca pajānāti, upādānasamudayañca pajānāti, upādānanirodhañca pajānāti, upādānanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક ગ્રહણને સમજ઼ે છે, ગ્રહણના ઉદયને સમજ઼ે છે, ગ્રહણના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને ગ્રહણના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, upādānaṁ, katamo upādānasamudayo, katamo upādānanirodho, katamā upādānanirodhagāminī paṭipadā? પણ ગ્રહણ શું છે, ગ્રહણનો ઉદય શું છે, ગ્રહણનો નિરોધ શું છે, અને ગ્રહણના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Cattārimāni, āvuso, upādānāni—“આદરણીઆો, ચાર પ્રકારનું ગ્રહણ હોય છે.

kāmupādānaṁ, diṭṭhupādānaṁ, sīlabbatupādānaṁ, attavādupādānaṁ. કામભોગનું ગ્રહણ, મતદૃષ્ટિનું ગ્રહણ, રીતરિવાજનું ગ્રહણ, આત્મવાદનું ગ્રહણ.

Taṇhāsamudayā upādānasamudayo, taṇhānirodhā upādānanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo upādānanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—તૃષ્ણાના ઉદય સાથે ગ્રહણનો ઉદય થાય છે, તૃષ્ણાના નિરોધ સાથે ગ્રહણનો નિરોધ થાય છે, ગ્રહણ નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ upādānaṁ pajānāti, evaṁ upādānasamudayaṁ pajānāti, evaṁ upādānanirodhaṁ pajānāti, evaṁ upādānanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક ગ્રહણ, ગ્રહણનું મૂળ, ગ્રહણનો નિરોધ, અને ગ્રહણના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako taṇhañca pajānāti, taṇhāsamudayañca pajānāti, taṇhānirodhañca pajānāti, taṇhānirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક તૃષ્ણાને સમજ઼ે છે, તૃષ્ણાના ઉદયને સમજ઼ે છે, તૃષ્ણાના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને તૃષ્ણાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamā panāvuso, taṇhā, katamo taṇhāsamudayo, katamo taṇhānirodho, katamā taṇhānirodhagāminī paṭipadā? પણ તૃષ્ણા શું છે, તૃષ્ણાનો ઉદય શું છે, તૃષ્ણાનો નિરોધ શું છે, અને તૃષ્ણાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Chayime, āvuso, taṇhākāyā—આદરણીયો, છ પ્રકારની તૃષ્ણા હોય છે—

rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā. રૂપ તૃષ્ણા, ધ્વનિ તૃષ્ણા, ગંધ તૃષ્ણા, સ્વાદ તૃષ્ણા, સંવેદના સંપર્ક તૃષ્ણા, અને માનસિક પ્રવૃત્તિની તૃષ્ણા.

Vedanāsamudayā taṇhāsamudayo, vedanānirodhā taṇhānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo taṇhānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—સંવેદનાના ઉદય સાથે તૃષ્ણાનો ઉદય થાય છે, સંવેદનાના નિરોધ સાથે તૃષ્ણાનો નિરોધ થાય છે, તૃષ્ણાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ taṇhaṁ pajānāti, evaṁ taṇhāsamudayaṁ pajānāti, evaṁ taṇhānirodhaṁ pajānāti, evaṁ taṇhānirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક તૃષ્ણા, તૃષ્ણાનું મૂળ, તૃષ્ણાનો નિરોધ, અને તૃષ્ણાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako vedanañca pajānāti, vedanāsamudayañca pajānāti, vedanānirodhañca pajānāti, vedanānirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સંવેદનાને સમજ઼ે છે, સંવેદનાના ઉદયને સમજ઼ે છે, સંવેદનાના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને સંવેદનાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamā panāvuso, vedanā, katamo vedanāsamudayo, katamo vedanānirodho, katamā vedanānirodhagāminī paṭipadā? પણ સંવેદના શું છે, સંવેદનાનો ઉદય શું છે, સંવેદનાનો નિરોધ શું છે, અને સંવેદનાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Chayime, āvuso, vedanākāyā—આદરણીયો, છ પ્રકારની સંવેદના હોય છે—

cakkhusamphassajā vedanā, sotasamphassajā vedanā, ghānasamphassajā vedanā, jivhāsamphassajā vedanā, kāyasamphassajā vedanā, manosamphassajā vedanā. આંખ, કાન, નાક, જીભ, કાયા, અને મનના સંપર્કને લીધે ઉત્પન્ન થયેલી સંવેદના.

Phassasamudayā vedanāsamudayo, phassanirodhā vedanānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—સંપર્કના ઉદય સાથે સંવેદનાનો ઉદય થાય છે, સંપર્કના નિરોધ સાથે સંવેદનાનો નિરોધ થાય છે, વેદનાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ vedanaṁ pajānāti, evaṁ vedanāsamudayaṁ pajānāti, evaṁ vedanānirodhaṁ pajānāti, evaṁ vedanānirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક સંવેદના, સંવેદનાનું મૂળ, સંવેદનાનો નિરોધ, અને સંવેદનાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako phassañca pajānāti, phassasamudayañca pajānāti, phassanirodhañca pajānāti, phassanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સંપર્કને સમજ઼ે છે, સંપર્કના ઉદયને સમજ઼ે છે, સંપર્કના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને સંપર્કના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamo panāvuso, phasso, katamo phassasamudayo, katamo phassanirodho, katamā phassanirodhagāminī paṭipadā? પણ સંપર્ક શું છે, સંપર્કનો ઉદય શું છે, સંપર્કનો નિરોધ શું છે, અને સંપર્કના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Chayime, āvuso, phassakāyā—આદરણીયો, છ પ્રકારના સંપર્ક હોય છે—

cakkhusamphasso, sotasamphasso, ghānasamphasso, jivhāsamphasso, kāyasamphasso, manosamphasso. આંખ, કાન, નાક, જીભ, કાયા, અને મનના દ્વાર પર ઉત્પન્ન થયેલો સંપર્ક.

Saḷāyatanasamudayā phassasamudayo, saḷāyatananirodhā phassanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo phassanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—છ ઇંદ્રિયોના ઉદય સાથે સંપર્કનો ઉદય થાય છે, છ ઇંદ્રિયોના નિરોધ સાથે સંપર્કનો નિરોધ થાય છે, સંપર્કના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ phassaṁ pajānāti, evaṁ phassasamudayaṁ pajānāti, evaṁ phassanirodhaṁ pajānāti, evaṁ phassanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક સંપર્ક, સંપર્કનું મૂળ, સંપર્કનો નિરોધ, અને સંપર્કના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako saḷāyatanañca pajānāti, saḷāyatanasamudayañca pajānāti, saḷāyatananirodhañca pajānāti, saḷāyatananirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક છ ઇંદ્રિયોને સમજ઼ે છે, છ ઇંદ્રિયોના ઉદયને સમજ઼ે છે, છ ઇંદ્રિયોના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને છ ઇંદ્રિયોના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, saḷāyatanaṁ, katamo saḷāyatanasamudayo, katamo saḷāyatananirodho, katamā saḷāyatananirodhagāminī paṭipadā? પણ છ ઇંદ્રિયો શું છે, છ ઇંદ્રિયોનો ઉદય શું છે, છ ઇંદ્રિયોનો નિરોધ શું છે, અને છ ઇંદ્રિયોના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Chayimāni, āvuso, āyatanāni—આદરણીયો, છ પ્રકારની ઇંદ્રિયો હોય છે—

cakkhāyatanaṁ, sotāyatanaṁ, ghānāyatanaṁ, jivhāyatanaṁ, kāyāyatanaṁ, manāyatanaṁ. ચક્ષુઇંદ્રિય, કર્ણઇંદ્રિય, નાકઇંદ્રિય, જીભઇંદ્રિય, કાયાઇંદ્રિય, મનોઇંદ્રિય.

Nāmarūpasamudayā saḷāyatanasamudayo, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saḷāyatananirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—નામરૂપના ઉદય સાથે છ ઇંદ્રિયોનો ઉદય થાય છે, નામરૂપના નિરોધ સાથે છ ઇંદ્રિયોનો નિરોધ થાય છે, છ ઇંદ્રિયોના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ saḷāyatanaṁ pajānāti, evaṁ saḷāyatanasamudayaṁ pajānāti, evaṁ saḷāyatananirodhaṁ pajānāti, evaṁ saḷāyatananirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક છ ઇંદ્રિયો, છ ઇંદ્રિયોનું મૂળ, છ ઇંદ્રિયોનો નિરોધ, અને છ ઇંદ્રિયોના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako nāmarūpañca pajānāti, nāmarūpasamudayañca pajānāti, nāmarūpanirodhañca pajānāti, nāmarūpanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક નામરૂપને સમજ઼ે છે, નામરૂપના ઉદયને સમજ઼ે છે, નામરૂપના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને નામરૂપના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, nāmarūpaṁ, katamo nāmarūpasamudayo, katamo nāmarūpanirodho, katamā nāmarūpanirodhagāminī paṭipadā? પણ નામરૂપ શું છે, નામરૂપનો ઉદય શું છે, નામરૂપનો નિરોધ શું છે, અને નામરૂપના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro—સંવેદના, સંજ્ઞા, મનોવૃત્તિ, સંપર્ક, મનોલક્ષ—

idaṁ vuccatāvuso, nāmaṁ; આને આદરણીયો નામ કહેવાય.

cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṁ upādāyarūpaṁ—ચાર મહાભૂત તત્વો, અને એમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા રૂપ−

idaṁ vuccatāvuso, rūpaṁ. આને આદરણીયો રૂપ કહેવાય.

Iti idañca nāmaṁ idañca rūpaṁ—આ રીતે નામ છે અને આ રીતે રૂપ છે—

idaṁ vuccatāvuso, nāmarūpaṁ. આને આદરણીયો નામરૂપ કહેવાય.

Viññāṇasamudayā nāmarūpasamudayo, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nāmarūpanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—ચૈતન્યના ઉદય સાથે નામરૂપનો ઉદય થાય છે, ચૈતન્યના નિરોધ સાથે નામરૂપનો નિરોધ થાય છે, નામરૂપના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ nāmarūpaṁ pajānāti, evaṁ nāmarūpasamudayaṁ pajānāti, evaṁ nāmarūpanirodhaṁ pajānāti, evaṁ nāmarūpanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક નામરૂપ, નામરૂપનું મૂળ, નામરૂપનો નિરોધ, અને નામરૂપના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako viññāṇañca pajānāti, viññāṇasamudayañca pajānāti, viññāṇanirodhañca pajānāti, viññāṇanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક ચૈતન્યને સમજ઼ે છે, ચૈતન્યના ઉદયને સમજ઼ે છે, ચૈતન્યના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને ચૈતન્યના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamaṁ panāvuso, viññāṇaṁ, katamo viññāṇasamudayo, katamo viññāṇanirodho, katamā viññāṇanirodhagāminī paṭipadā? પણ ચૈતન્ય શું છે, ચૈતન્યનો ઉદય શું છે, ચૈતન્યનો નિરોધ શું છે, અને ચૈતન્યના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Chayime, āvuso, viññāṇakāyā—આદરણીયો, છ પ્રકારનું ચૈતન્ય હોય છે—

cakkhuviññāṇaṁ, sotaviññāṇaṁ, ghānaviññāṇaṁ, jivhāviññāṇaṁ, kāyaviññāṇaṁ, manoviññāṇaṁ. ચક્ષુ ચૈતન્ય, કર્ણ ચૈતન્ય, નાક ચૈતન્ય, જીભ ચૈતન્ય, કાયા ચૈતન્ય, અને મનો ચૈતન્ય.

Saṅkhārasamudayā viññāṇasamudayo, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo viññāṇanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—સંસ્કારના ઉદય સાથે ચૈતન્યનો ઉદય થાય છે, સંસ્કારના નિરોધ સાથે ચૈતન્યનો નિરોધ થાય છે, ચૈતન્યના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ viññāṇaṁ pajānāti, evaṁ viññāṇasamudayaṁ pajānāti, evaṁ viññāṇanirodhaṁ pajānāti, evaṁ viññāṇanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya …pe… dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક ચૈતન્ય, ચૈતન્યનું મૂળ, ચૈતન્યનો નિરોધ, અને ચૈતન્યના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako saṅkhāre ca pajānāti, saṅkhārasamudayañca pajānāti, saṅkhāranirodhañca pajānāti, saṅkhāranirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સંસ્કારને સમજ઼ે છે, સંસ્કારના ઉદયને સમજ઼ે છે, સંસ્કારના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને સંસ્કારના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katame panāvuso, saṅkhārā, katamo saṅkhārasamudayo, katamo saṅkhāranirodho, katamā saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā? પણ સંસ્કાર શું છે, સંસ્કારનો ઉદય શું છે, સંસ્કારનો નિરોધ શું છે, અને સંસ્કારના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Tayome, āvuso, saṅkhārā—આદરણીયો, ત્રણ પ્રકારના સંસ્કાર હોય છે—

kāyasaṅkhāro, vacīsaṅkhāro, cittasaṅkhāro. કાયા સંસ્કાર, વાણી સંસ્કાર, ચિત્ત સંસ્કાર.

Avijjāsamudayā saṅkhārasamudayo, avijjānirodhā saṅkhāranirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—અવિદ્યાના ઉદય સાથે સંસ્કારનો ઉદય થાય છે, અવિદ્યાના નિરોધ સાથે સંસ્કારનો નિરોધ થાય છે, સંસ્કારના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ saṅkhāre pajānāti, evaṁ saṅkhārasamudayaṁ pajānāti, evaṁ saṅkhāranirodhaṁ pajānāti, evaṁ saṅkhāranirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક સંસ્કાર, સંસ્કારનું મૂળ, સંસ્કારનો નિરોધ, અને સંસ્કારના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako avijjañca pajānāti, avijjāsamudayañca pajānāti, avijjānirodhañca pajānāti, avijjānirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક અવિદ્યાને સમજ઼ે છે, અવિદ્યાના ઉદયને સમજ઼ે છે, અવિદ્યાના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને અવિદ્યાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamā panāvuso, avijjā, katamo avijjāsamudayo, katamo avijjānirodho, katamā avijjānirodhagāminī paṭipadā? પણ અવિદ્યા શું છે, અવિદ્યાનો ઉદય શું છે, અવિદ્યાનો નિરોધ શું છે, અને અવિદ્યાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Yaṁ kho, āvuso, dukkhe aññāṇaṁ, dukkhasamudaye aññāṇaṁ, dukkhanirodhe aññāṇaṁ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṁ—અહીં આદરણીયો, દુઃખનું અજ્ઞાન, દુઃખના ઉદયનું અજ્ઞાન, દુઃખના નિરોધનું અજ્ઞાન, દુઃખના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગનું અજ્ઞાન—

ayaṁ vuccatāvuso, avijjā. આને આદરણીયો અવિદ્યા કહેવાય.

Āsavasamudayā avijjāsamudayo, āsavanirodhā avijjānirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo avijjānirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—અશુદ્ધિઓના ઉદય સાથે અવિદ્યાનો ઉદય થાય છે, અશુદ્ધિઓના નિરોધ સાથે અવિદ્યાનો નિરોધ થાય છે, અવિદ્યાના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ avijjaṁ pajānāti, evaṁ avijjāsamudayaṁ pajānāti, evaṁ avijjānirodhaṁ pajānāti, evaṁ avijjānirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક અવિદ્યા, અવિદ્યાનું મૂળ, અવિદ્યાનો નિરોધ, અને અવિદ્યાના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

“Sādhāvuso”ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṁ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṁ sāriputtaṁ uttari pañhaṁ apucchuṁ: “બહુ સરસ!” કહીને એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સહેમત અને ખુશ થયા. પછી એમણે બીજો સવાલ પુછ્યો:

“Siyā, āvuso. “હા આદરણીયો, બીજી રીત છે.

Yato kho, āvuso, ariyasāvako āsavañca pajānāti, āsavasamudayañca pajānāti, āsavanirodhañca pajānāti, āsavanirodhagāminiṁ paṭipadañca pajānāti—જ્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક અશુદ્ધિઓને સમજે છે, અશુદ્ધિઓના ઉદયને સમજ઼ે છે, અશુદ્ધિઓના નિરોધને સમજ઼ે છે, અને અશુદ્ધિઓના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને સમજ઼ે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhammaṁ. ત્યારે આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, એને ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધા હોય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.

Katamo panāvuso, āsavo, katamo āsavasamudayo, katamo āsavanirodho, katamā āsavanirodhagāminī paṭipadāti? પણ અશુદ્ધિઓ શું છે, અશુદ્ધિઓનો ઉદય શું છે, અશુદ્ધિઓનો નિરોધ શું છે, અને અશુદ્ધિઓના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ શું છે?

Tayome, āvuso, āsavā—આદરણીયો, ત્રણ પ્રકારની અશુદ્ધિઓ હોય છે—

kāmāsavo, bhavāsavo, avijjāsavo. કામભોગની અશુદ્ધિ, અસ્તિત્વની અશુદ્ધિ, અને અવિદ્યાની અશુદ્ધિ.

Avijjāsamudayā āsavasamudayo, avijjānirodhā āsavanirodho, ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo āsavanirodhagāminī paṭipadā, seyyathidaṁ—અવિદ્યાના ઉદય સાથે અશુદ્ધિઓનો ઉદય થાય છે, અવિદ્યાના નિરોધ સાથે અશુદ્ધિઓનો નિરોધ થાય છે, અશુદ્ધિઓના નિરોધ તરફ લઇ જનારો માર્ગ એ કેવળ આર્ય અષ્ટાંગ માર્ગ જ છે—

sammādiṭṭhi …pe… sammāsamādhi. સમ્યક્ દૃષ્ટિ … સમ્યક્ સમાધિ—

Yato kho, āvuso, ariyasāvako evaṁ āsavaṁ pajānāti, evaṁ āsavasamudayaṁ pajānāti, evaṁ āsavanirodhaṁ pajānāti, evaṁ āsavanirodhagāminiṁ paṭipadaṁ pajānāti, so sabbaso rāgānusayaṁ pahāya, paṭighānusayaṁ paṭivinodetvā, ‘asmī’ti diṭṭhimānānusayaṁ samūhanitvā, avijjaṁ pahāya vijjaṁ uppādetvā, diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti—આ પ્રમાણે જ્યારે આર્યસાધક અશુદ્ધિઓ, અશુદ્ધિઓનું મૂળ, અશુદ્ધિઓનો નિરોધ, અને અશુદ્ધિઓના નિરોધ તરફ લઇ જનારા માર્ગને બરાબર સમજે છે, ત્યારે એ સંપૂર્ણપણે લાલસાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ઘૃણાની આંતરિક મનોવૃત્તિનો ત્યાગ કરે છે, ‘હું છું’ એવી દૃષ્ટિ અને અભિમાનની આંતરિક મનોવૃત્તિનો વિનાશ કરે છે, અને અજ્ઞાનનો ત્યાગ કરી, જ્ઞાનનો ઉદય કરીને અહીં જ વર્તમાનમાં દુ:ખનો અંત કરે છે—

ettāvatāpi kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hoti, ujugatāssa diṭṭhi, dhamme aveccappasādena samannāgato, āgato imaṁ saddhamman”ti. આ પ્રમાણે પણ આદરણીયો, આર્યસાધક સમ્યક્ દૃષ્ટિવાન કહેવાય છે, સીધી દૃષ્ટિવાળો કહેવાય છે, ધર્મમાં અત્યંત શ્રદ્ધાળુ કહેવાય છે અને સદ્ધર્મમાં આવી પહોંચેલો કહેવાય છે.”

Idamavocāyasmā sāriputto. સારિપુત્રએ એવું કહ્યું.

Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṁ abhinandunti. એ ભિક્ષુઓ સારિપુત્રના વચનોથી સંતુષ્ટ અને આનંદિત થયા.

Sammādiṭṭhisuttaṁ niṭṭhitaṁ navamaṁ. સમ્યક્ દૃષ્ટિ સૂત્રની સંપૂર્ણતા.

Previous Next