Vibhaṅga

Jhānavibhaṅga

1. Suttantabhājanīya

Idha bhikkhu pātimokkhasaṁvarasaṁvuto viharati, ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū pubbarattāpararattaṁ jāgariyānuyogamanuyutto sātaccaṁ nepakkaṁ bodhipakkhikānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogamanuyutto.

So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.

So vivittaṁ senāsanaṁ bhajati araññaṁ rukkhamūlaṁ pabbataṁ kandaraṁ giriguhaṁ susānaṁ vanapatthaṁ abbhokāsaṁ palālapuñjaṁ appasaddaṁ appanigghosaṁ vijanavātaṁ manussarāhasseyyakaṁ paṭisallānasāruppaṁ.

So araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā ujuṁ kāyaṁ paṇidhāya parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā.

So abhijjhaṁ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṁ parisodheti.

Byāpādapadosaṁ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṁ parisodheti.

Thinamiddhaṁ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṁ parisodheti.

Uddhaccakukkuccaṁ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṁ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṁ parisodheti.

Vicikicchaṁ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṅkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṁ parisodheti.

So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati;

vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati;

pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṁvedeti, yaṁ taṁ ariyā ācikkhanti—“upekkhako satimā sukhavihārī”ti tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati;

sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhamasukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati;

sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā nānattasaññānaṁ amanasikārā “ananto ākāso”ti ākāsānañcāyatanaṁ upasampajja viharati;

sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkamma “anantaṁ viññāṇan”ti viññāṇañcāyatanaṁ upasampajja viharati;

sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkamma “natthi kiñcī”ti ākiñcaññāyatanaṁ upasampajja viharati;

sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṁ upasampajja viharati.

Mātikā.

“Idhā”ti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṁ ādāye, imasmiṁ dhamme, imasmiṁ vinaye, imasmiṁ dhammavinaye, imasmiṁ pāvacane, imasmiṁ brahmacariye, imasmiṁ satthusāsane.

Tena vuccati “idhā”ti.

“Bhikkhū”ti samaññāya bhikkhu, paṭiññāya bhikkhu, bhikkhatīti bhikkhu, bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhācariyaṁ ajjhupagatoti bhikkhu, bhinnapaṭadharoti bhikkhu, bhindati pāpake akusale dhammeti bhikkhu, bhinnattā pāpakānaṁ akusalānaṁ dhammānaṁ bhikkhu, odhiso kilesānaṁ pahānā bhikkhu, anodhiso kilesānaṁ pahānā bhikkhu, sekkho bhikkhu, asekkho bhikkhu, nevasekkhanāsekkho bhikkhu, aggo bhikkhu, bhadro bhikkhu, maṇḍo bhikkhu, sāro bhikkhu, samaggena saṅghena ñatticatutthena kammena akuppena ṭhānārahena upasampanno bhikkhu.

“Pātimokkhan”ti sīlaṁ patiṭṭhā ādi caraṇaṁ saṁyamo saṁvaro mokkhaṁ pāmokkhaṁ kusalānaṁ dhammānaṁ samāpattiyā.

“Saṁvaro”ti kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo.

“Saṁvuto”ti iminā pātimokkhasaṁvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato.

Tena vuccati “pātimokkhasaṁvarasaṁvuto”ti.

“Viharatī”ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati.

Tena vuccati “viharatī”ti.

“Ācāragocarasampanno”ti atthi ācāro, atthi anācāro.

Tattha katamo anācāro?

Kāyiko vītikkamo, vācasiko vītikkamo, kāyikavācasiko vītikkamo—

ayaṁ vuccati “anācāro”.

Sabbampi dussīlyaṁ anācāro.

Idhekacco veḷudānena vā pattadānena vā pupphadānena vā phaladānena vā sinānadānena vā dantakaṭṭhadānena vā cāṭukamyatāya vā muggasūpyatāya vā pāribhaṭyatāya vā jaṅghapesanikena vā aññataraññatarena vā buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṁ kappeti—

ayaṁ vuccati “anācāro”.

Tattha katamo ācāro?

Kāyiko avītikkamo, vācasiko avītikkamo, kāyikavācasiko avītikkamo—

ayaṁ vuccati “ācāro”.

Sabbopi sīlasaṁvaro ācāro.

Idhekacco na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na dantakaṭṭhadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭyatāya na jaṅghapesanikena na aññataraññatarena buddhapaṭikuṭṭhena micchāājīvena jīvikaṁ kappeti—

ayaṁ vuccati “ācāro”.

“Gocaro”ti atthi gocaro, atthi agocaro.

Tattha katamo agocaro?

Idhekacco vesiyāgocaro vā hoti vidhavāgocaro vā thullakumārigocaro vā paṇḍakagocaro vā bhikkhunigocaro vā pānāgāragocaro vā, saṁsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṁsaggena;

yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitakāmāni aphāsukakāmāni ayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṁ bhikkhunīnaṁ upāsakānaṁ upāsikānaṁ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati—

ayaṁ vuccati “agocaro”.

Tattha katamo gocaro?

Idhekacco na vesiyāgocaro hoti na vidhavāgocaro na thullakumārigocaro na paṇḍakagocaro na bhikkhunigocaro na pānāgāragocaro, asaṁsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena saṁsaggena;

yāni vā pana tāni kulāni saddhāni pasannāni opānabhūtāni kāsāvapajjotāni isivātapaṭivātāni atthakāmāni hitakāmāni phāsukakāmāni yogakkhemakāmāni bhikkhūnaṁ bhikkhunīnaṁ upāsakānaṁ upāsikānaṁ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati—

ayaṁ vuccati “gocaro”.

Iti iminā ca ācārena iminā ca gocarena upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “ācāragocarasampanno”ti.

“Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī”ti.

Tattha katame aṇumattā vajjā?

Yāni tāni vajjāni appamattakāni oramattakāni lahusāni lahusammatāni saṁyamakaraṇīyāni saṁvarakaraṇīyāni cittuppādakaraṇīyāni manasikārapaṭibaddhāni—

ime vuccanti “aṇumattā vajjā”.

Iti imesu aṇumattesu vajjesu vajjadassāvī ca hoti bhayadassāvī ca ādīnavadassāvī ca nissaraṇadassāvī ca.

Tena vuccati “aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī”ti.

“Samādāya sikkhati sikkhāpadesū”ti.

Tattha katamā sikkhā?

Catasso sikkhā—

bhikkhūnaṁ bhikkhusikkhā, bhikkhunīnaṁ bhikkhunisikkhā, upāsakānaṁ upāsakasikkhā, upāsikānaṁ upāsikasikkhā.

Imā vuccanti “sikkhāyo”.

Iti imāsu sikkhāsu sabbena sabbaṁ sabbathā sabbaṁ asesaṁ nissesaṁ samādāya vattati.

Tena vuccati “samādāya sikkhati sikkhāpadesū”ti.

“Indriyesu guttadvāro”ti atthi indriyesu guttadvāratā, atthi aguttadvāratā.

Tattha katamā indriyesu aguttadvāratā?

Idhekacco cakkhunā rūpaṁ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī.

Yatvādhikaraṇamenaṁ cakkhundriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya na paṭipajjati, na rakkhati cakkhundriyaṁ, cakkhundriye na saṁvaraṁ āpajjati.

Sotena saddaṁ sutvā …pe…

ghānena gandhaṁ ghāyitvā …pe…

jivhāya rasaṁ sāyitvā …pe…

kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā …pe…

manasā dhammaṁ viññāya nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī.

Yatvādhikaraṇamenaṁ manindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya na paṭipajjati, na rakkhati manindriyaṁ, manindriye na saṁvaraṁ āpajjati.

Yā imesaṁ channaṁ indriyānaṁ agutti agopanā anārakkho asaṁvaro—

ayaṁ vuccati “indriyesu aguttadvāratā”.

Tattha katamā indriyesu guttadvāratā?

Idhekacco cakkhunā rūpaṁ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.

Yatvādhikaraṇamenaṁ cakkhundriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṁ, cakkhundriye saṁvaraṁ āpajjati.

Sotena saddaṁ sutvā …pe…

ghānena gandhaṁ ghāyitvā …pe…

jivhāya rasaṁ sāyitvā …pe…

kāyena phoṭṭhabbaṁ phusitvā …pe…

manasā dhammaṁ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.

Ñatvādhikaraṇamenaṁ manindriyaṁ asaṁvutaṁ viharantaṁ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṁ, tassa saṁvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṁ, manindriye saṁvaraṁ āpajjati.

Yā imesaṁ channaṁ indriyānaṁ gutti gopanā ārakkho saṁvaro—

ayaṁ vuccati “indriyesu guttadvāratā”.

Imāya indriyesu guttadvāratāya upeto hoti samupeto …pe…

samannāgato.

Tena vuccati “indriyesu guttadvāro”ti.

“Bhojane mattaññū”ti atthi bhojane mattaññutā, atthi bhojane amattaññutā.

Tattha katamā bhojane amattaññutā?

Idhekacco appaṭisaṅkhā ayoniso āhāraṁ āhāreti davāya madāya maṇḍanāya vibhūsanāya.

Yā tattha asantuṭṭhitā amattaññutā appaṭisaṅkhā bhojane—

ayaṁ vuccati “bhojane amattaññutā”ti.

Tattha katamā bhojane mattaññutā?

Idhekacco paṭisaṅkhā yoniso āhāraṁ āhāreti—

“neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṁsūparatiyā brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṁ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṁ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsu vihāro cā”ti.

Yā tattha santuṭṭhitā mattaññutā paṭisaṅkhā bhojane—

ayaṁ vuccati “bhojane mattaññutā”.

Imāya bhojane mattaññutāya upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “bhojane mattaññū”ti.

Kathañca bhikkhu pubbarattāpararattaṁ jāgariyānuyogamanuyutto hoti?

Idha bhikkhu divasaṁ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṁ parisodheti, rattiyā paṭhamayāmaṁ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṁ parisodheti, rattiyā majjhimayāmaṁ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṁ kappeti pāde pādaṁ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṁ manasikaritvā, rattiyā pacchimayāmaṁ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṁ parisodheti.

Evaṁ bhikkhu pubbarattāpararattaṁ jāgariyānuyogamanuyutto.

“Sātaccan”ti.

Yo cetasiko vīriyārambho …pe… sammāvāyāmo.

“Nepakkan”ti.

Yā paññā pajānanā …pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.

“Bodhipakkhikānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogamanuyutto”ti.

Tattha katame bodhipakkhikā dhammā?

Satta bojjhaṅgā—

satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo.

Ime vuccanti “bodhipakkhikā dhammā”.

Iti te bodhipakkhike dhamme āsevati bhāveti bahulīkaroti.

Tena vuccati “bodhipakkhikānaṁ dhammānaṁ bhāvanānuyogamanuyutto”ti.

Kathañca bhikkhu abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti, ālokite vilokite sampajānakārī hoti, samiñjite pasārite sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti;

gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti?

Idha bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sato sampajānakārī hotīti.

Tattha katamā sati?

Yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṁ satibalaṁ sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

“Sampajāno”ti tattha katamaṁ sampajaññaṁ?

Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṁ kosallaṁ nepuññaṁ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrīmedhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṁ patodo paññā paññindriyaṁ paññābalaṁ paññāsatthaṁ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṁ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—

idaṁ vuccati “sampajaññaṁ”.

Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti …pe… samannāgato.

Evaṁ bhikkhu sato sampajāno abhikkamati, sato sampajāno paṭikkamati, sato sampajāno āloketi, sato sampajāno viloketi, sato sampajāno samiñjeti, sato sampajāno pasāreti, sato sampajānakārī hoti, saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sato sampajānakārī hoti, asite pīte khāyite sāyite sato sampajānakārī hoti, uccārapassāvakamme sato sampajānakārī hoti, gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.

“Vivittan”ti santike cepi senāsanaṁ hoti, tañca anākiṇṇaṁ gahaṭṭhehi pabbajitehi.

Tena taṁ vivittaṁ.

Dūre cepi senāsanaṁ hoti, tañca anākiṇṇaṁ gahaṭṭhehi pabbajitehi.

Tena taṁ vivittaṁ.

“Senāsanan”ti mañcopi senāsanaṁ, pīṭhampi senāsanaṁ, bhisipi senāsanaṁ, bibbohanampi senāsanaṁ, vihāropi senāsanaṁ, aḍḍhayogopi senāsanaṁ, pāsādopi senāsanaṁ, aṭṭopi senāsanaṁ, māḷopi senāsanaṁ, leṇampi senāsanaṁ, guhāpi senāsanaṁ, rukkhamūlampi senāsanaṁ, veḷugumbopi senāsanaṁ.

Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti sabbametaṁ senāsanaṁ.

“Vivittaṁ senāsanaṁ bhajatī”ti imaṁ vivittaṁ senāsanaṁ bhajati sambhajati sevati nisevati saṁsevati.

Tena vuccati “vivittaṁ senāsanaṁ bhajatī”ti.

“Araññan”ti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṁ araññaṁ.

“Rukkhamūlan”ti rukkhamūlaṁyeva rukkhamūlaṁ.

Pabbatoyeva pabbato.

Kandarāyeva kandarā.

Giriguhāyeva giriguhā.

Susānaṁyeva susānaṁ.

Abbhokāsoyeva abbhokāso.

Palālapuñjoyeva palālapuñjo.

“Vanapatthan”ti dūrānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti vanasaṇḍānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti bhīsanakānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti salomahaṁsānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti pariyantānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti na manussūpacārānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Vanapatthan”ti durabhisambhavānametaṁ senāsanānaṁ adhivacanaṁ.

“Appasaddan”ti santike cepi senāsanaṁ hoti, tañca anākiṇṇaṁ gahaṭṭhehi pabbajitehi.

Tena taṁ appasaddaṁ.

Dūre cepi senāsanaṁ hoti, tañca anākiṇṇaṁ gahaṭṭhehi pabbajitehi.

Tena taṁ appasaddaṁ.

“Appanigghosan”ti yadeva taṁ appasaddaṁ tadeva taṁ appanigghosaṁ.

Yadeva taṁ appanigghosaṁ tadeva taṁ vijanavātaṁ.

Yadeva taṁ vijanavātaṁ tadeva taṁ manussarāhasseyyakaṁ.

Yadeva taṁ manussarāhasseyyakaṁ tadeva taṁ paṭisallānasāruppaṁ.

“Araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā”ti araññagato vā hoti rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā.

“Nisīdati pallaṅkaṁ ābhujitvā”ti nisinno hoti pallaṅkaṁ ābhujitvā.

“Ujuṁ kāyaṁ paṇidhāyā”ti ujuko hoti kāyo ṭhito paṇihito.

“Parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā”ti tattha katamā sati?

Yā sati anussati paṭissati …pe… sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

Ayaṁ sati upaṭṭhitā hoti supaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā.

Tena vuccati “parimukhaṁ satiṁ upaṭṭhapetvā”ti.

“Abhijjhaṁ loke pahāyā”ti tattha katamā abhijjhā?

Yo rāgo sārāgo …pe… cittassa sārāgo—

ayaṁ vuccati “abhijjhā”.

Tattha katamo loko?

Pañcupādānakkhandhā loko—

ayaṁ vuccati “loko”.

Ayaṁ abhijjhā imamhi loke santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “abhijjhaṁ loke pahāyā”ti.

“Vigatābhijjhena cetasā”ti tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ vigatābhijjhaṁ hoti.

Tena vuccati “vigatābhijjhena cetasā”ti.

“Viharatī”ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati.

Tena vuccati “viharatī”ti.

“Abhijjhāya cittaṁ parisodhetī”ti tattha katamā abhijjhā?

Yo rāgo sārāgo …pe… cittassa sārāgo—

ayaṁ vuccati “abhijjhā”.

Tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ imāya abhijjhāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti.

Tena vuccati “abhijjhāya cittaṁ parisodhetī”ti.

“Byāpādapadosaṁ pahāyā”ti atthi byāpādo, atthi padoso.

Tattha katamo byāpādo?

Yo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṁ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṁ doso dussanā dussitattaṁ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṁ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṁ asuropo anattamanatā cittassa—

ayaṁ vuccati “byāpādo”.

Tattha katamo padoso?

Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo.

Iti ayañca byāpādo ayañca padoso santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “byāpādapadosaṁ pahāyā”ti.

“Abyāpannacitto”ti tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ abyāpannaṁ hoti.

Tena vuccati “abyāpannacitto”ti.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Byāpādapadosā cittaṁ parisodhetī”ti.

Atthi byāpādo atthi padoso.

Tattha katamo byāpādo?

Yo cittassa āghāto …pe…

caṇḍikkaṁ asuropo anattamanatā cittassa—

ayaṁ vuccati “byāpādo”.

Tattha katamo padoso?

Yo byāpādo so padoso, yo padoso so byāpādo.

Tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ imamhā byāpādapadosā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti.

Tena vuccati “byāpādapadosā cittaṁ parisodhetī”ti.

“Thinamiddhaṁ pahāyā”ti atthi thinaṁ, atthi middhaṁ.

Tattha katamaṁ thinaṁ?

Yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṁ līyanā līyitattaṁ thinaṁ thiyanā thiyitattaṁ cittassa—

idaṁ vuccati “thinaṁ”.

Tattha katamaṁ middhaṁ?

Yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṁ suppaṁ pacalāyikā suppaṁ suppanā suppitattaṁ—

idaṁ vuccati “middhaṁ”.

Iti idañca thinaṁ idañca middhaṁ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “thinamiddhaṁ pahāyā”ti.

“Vigatathinamiddho”ti.

Tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā.

Tena vuccati “vigatathinamiddho”ti.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Ālokasaññī”ti.

Tattha katamā saññā?

Yā saññā sañjānanā sañjānitattaṁ—

ayaṁ vuccati “saññā”.

Ayaṁ saññā ālokā hoti vivaṭā parisuddhā pariyodātā.

Tena vuccati “ālokasaññī”ti.

“Sato sampajāno”ti.

Tattha katamā sati?

Yā sati anussati …pe… sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

Tattha katamaṁ sampajaññaṁ?

Yā paññā pajānanā …pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—

idaṁ vuccati “sampajaññaṁ”.

Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “sato sampajāno”ti.

“Thinamiddhā cittaṁ parisodhetī”ti.

Atthi thinaṁ, atthi middhaṁ.

Tattha katamaṁ thinaṁ …pe…

idaṁ vuccati “thinaṁ”.

Tattha katamaṁ middhaṁ …pe…

idaṁ vuccati “middhaṁ”.

Tattha katamaṁ cittaṁ …pe…

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti.

Tena vuccati “thinamiddhā cittaṁ parisodhetī”ti.

“Uddhaccakukkuccaṁ pahāyā”ti atthi uddhaccaṁ, atthi kukkuccaṁ.

Tattha katamaṁ uddhaccaṁ?

Yaṁ cittassa uddhaccaṁ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṁ cittassa—

idaṁ vuccati “uddhaccaṁ”.

Tattha katamaṁ kukkuccaṁ?

Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā, yaṁ evarūpaṁ kukkuccaṁ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṁ cetaso vippaṭisāro manovilekhā—

idaṁ vuccati “kukkuccaṁ”.

Iti idañca uddhaccaṁ idañca kukkuccaṁ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “uddhaccakukkuccaṁ pahāyā”ti.

“Anuddhato”ti tassa uddhaccakukkuccassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā pahīnapaṭinissaṭṭhattā.

Tena vuccati “anuddhato”ti.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

(…)

“Vūpasantacitto”ti.

Tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ ajjhattaṁ santaṁ hoti samitaṁ vūpasantaṁ.

Tena vuccati “ajjhattaṁ vūpasantacitto”ti.

“Uddhaccakukkuccā cittaṁ parisodhetī”ti atthi uddhaccaṁ, atthi kukkuccaṁ.

Tattha katamaṁ uddhaccaṁ?

Yaṁ cittassa uddhaccaṁ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṁ cittassa—

idaṁ vuccati “uddhaccaṁ”.

Tattha katamaṁ kukkuccaṁ …pe…

idaṁ vuccati “kukkuccaṁ”.

Tattha katamaṁ cittaṁ …pe…

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ imamhā uddhaccakukkuccā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti.

Tena vuccati “uddhaccakukkuccā cittaṁ parisodhetī”ti.

“Vicikicchaṁ pahāyā”ti, tattha katamā vicikicchā?

Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṁ vimati vicikicchā dveḷhakaṁ dvidhāpatho saṁsayo anekaṁsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhaṇā chambhitattaṁ cittassa manovilekho—

ayaṁ vuccati “vicikicchā”.

Ayaṁ vicikicchā santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “vicikicchaṁ pahāyā”ti.

“Tiṇṇavicikiccho”ti, imaṁ vicikicchaṁ tiṇṇo hoti uttiṇṇo nittiṇṇo pāraṅgato pāramanuppatto.

Tena vuccati “tiṇṇavicikiccho”ti.

“Akathaṅkathī kusalesu dhammesū”ti imāya vicikicchāya kusalesu dhammesu na kaṅkhati na vicikicchati akathaṅkathī hoti nikkathaṅkathī vikathaṅkatho.

Tena vuccati “akathaṅkathī kusalesu dhammesū”ti.

“Vicikicchāya cittaṁ parisodhetī”ti, tattha katamā vicikicchā?

Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṁ chambhitattaṁ cittassa manovilekho—

ayaṁ vuccati “vicikicchā”.

Tattha katamaṁ cittaṁ?

Yaṁ cittaṁ mano mānasaṁ …pe… tajjāmanoviññāṇadhātu—

idaṁ vuccati “cittaṁ”.

Idaṁ cittaṁ imāya vicikicchāya sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti.

Tena vuccati “vicikicchāya cittaṁ parisodhetī”ti.

“Ime pañca nīvaraṇe pahāyā”ti ime pañca nīvaraṇā santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “ime pañca nīvaraṇe pahāyā”ti.

“Cetaso upakkilese”ti ime pañca nīvaraṇā cittassa upakkilesā.

“Paññāya dubbalīkaraṇe”ti imehi pañcahi nīvaraṇehi anuppannā ceva paññā na uppajjati uppannā ca paññā nirujjhati.

Tena vuccati “paññāya dubbalīkaraṇe”ti.

“Vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī”ti tattha katame kāmā?

Chando kāmo, rāgo kāmo, chandarāgo kāmo, saṅkappo kāmo, rāgo kāmo, saṅkapparāgo kāmo—

ime vuccanti “kāmā”.

Tattha katame akusalā dhammā?

Kāmacchando, byāpādo, thinaṁ, middhaṁ, uddhaccaṁ, kukkuccaṁ, vicikicchā—

ime vuccanti “akusalā dhammā”.

Iti imehi ca kāmehi imehi ca akusalehi dhammehi vivitto hoti.

Tena vuccati “vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehī”ti.

“Savitakkaṁ savicāran”ti atthi vitakko, atthi vicāro.

Tattha katamo vitakko?

Yo takko vitakko saṅkappo appanā byappanā cetaso abhiniropanā sammāsaṅkappo—

ayaṁ vuccati “vitakko”.

Tattha katamo vicāro?

Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā—

ayaṁ vuccati “vicāro”.

Iti iminā ca vitakkena iminā ca vicārena upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “savitakkaṁ savicāran”ti.

“Vivekajan”ti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā—

te imasmiṁ viveke jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā.

Tena vuccati “vivekajan”ti.

“Pītisukhan”ti atthi pīti, atthi sukhaṁ.

Tattha katamā pīti?

Yā pīti pāmojjaṁ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṁ attamanatā cittassa—

ayaṁ vuccati “pīti”.

Tattha katamaṁ sukhaṁ?

Yaṁ cetasikaṁ sātaṁ cetasikaṁ sukhaṁ cetosamphassajaṁ sātaṁ sukhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā—

idaṁ vuccati “sukhaṁ”.

Idaṁ sukhaṁ imāya pītiyā sahagataṁ hoti sahajātaṁ saṁsaṭṭhaṁ sampayuttaṁ.

Tena vuccati “pītisukhan”ti.

“Paṭhaman”ti gaṇanānupubbatā paṭhamaṁ.

Idaṁ paṭhamaṁ samāpajjatīti paṭhamaṁ.

“Jhānan”ti vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

“Upasampajjā”ti yo paṭhamassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Vitakkavicārānaṁ vūpasamā”ti, atthi vitakko, atthi vicāro.

Tattha katamo vitakko?

Yo takko vitakko …pe… sammāsaṅkappo—

ayaṁ vuccati “vitakko”.

Tattha katamo vicāro?

Yo cāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā—

ayaṁ vuccati “vicāro”.

Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “vitakkavicārānaṁ vūpasamā”ti.

“Ajjhattan”ti yaṁ ajjhattaṁ paccattaṁ.

“Sampasādanan”ti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo.

“Cetaso ekodibhāvan”ti yā cittassa ṭhiti …pe… sammāsamādhi.

“Avitakkaṁ avicāran”ti atthi vitakko, atthi vicāro.

Tattha katamo vitakko?

Yo takko vitakko …pe… sammāsaṅkappo—

ayaṁ vuccati “vitakko”.

Tattha katamo vicāro?

Yo cāro anucāro vicāro anuvicāro upavicāro cittassa anusandhanatā anupekkhanatā—

ayaṁ vuccati “vicāro”.

Iti ayañca vitakko ayañca vicāro santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “avitakkaṁ avicāran”ti.

“Samādhijan”ti sampasādo pītisukhaṁ—

te imasmiṁ samādhimhi jātā honti sañjātā nibbattā abhinibbattā pātubhūtā.

Tena vuccati “samādhijan”ti.

“Pītisukhan”ti atthi pīti, atthi sukhaṁ.

Tattha katamā pīti …pe…

ayaṁ vuccati “pīti”.

Tattha katamaṁ sukhaṁ …pe…

idaṁ vuccati “sukhaṁ”.

Idaṁ sukhaṁ imāya pītiyā sahagataṁ hoti sahajātaṁ saṁsaṭṭhaṁ sampayuttaṁ.

Tena vuccati “pītisukhan”ti.

“Dutiyan”ti gaṇanānupubbatā dutiyaṁ.

Idaṁ dutiyaṁ samāpajjatīti dutiyaṁ.

“Jhānan”ti sampasādo, pītisukhaṁ, cittassekaggatā.

“Upasampajjā”ti yo dutiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Pītiyā ca virāgā”ti tattha katamā pīti?

Yā pīti pāmojjaṁ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṁ attamanatā cittassa—

ayaṁ vuccati “pīti”.

Ayaṁ pīti santā hoti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “pītiyā ca virāgā”ti.

“Upekkhako”ti tattha katamā upekkhā?

Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa—

ayaṁ vuccati “upekkhā”.

Imāya upekkhāya upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “upekkhako”ti.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sato ca sampajāno”ti tattha katamā sati?

Yā sati anussati …pe… sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

Tattha katamaṁ sampajaññaṁ?

Yā paññā pajānanā …pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi—

idaṁ vuccati “sampajaññaṁ”.

Iti imāya ca satiyā iminā ca sampajaññena upeto hoti …pe… samannāgato.

Tena vuccati “sato ca sampajāno”ti.

“Sukhañca kāyena paṭisaṁvedetī”ti tattha katamaṁ sukhaṁ?

Yaṁ cetasikaṁ sātaṁ cetasikaṁ sukhaṁ cetosamphassajaṁ sātaṁ sukhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā—

idaṁ vuccati “sukhaṁ”.

Tattha katamo kāyo?

Saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho—

ayaṁ vuccati “kāyo”.

Idaṁ sukhaṁ iminā kāyena paṭisaṁvedeti.

Tena vuccati “sukhañca kāyena paṭisaṁvedetī”ti.

“Yaṁ taṁ ariyā ācikkhantī”ti tattha katame ariyā?

Ariyā vuccanti buddhā ca buddhasāvakā ca.

Te imaṁ ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttāniṁ karonti pakāsenti.

Tena vuccati “yaṁ taṁ ariyā ācikkhantī”ti.

“Upekkhako satimā sukhavihārī”ti tattha katamā upekkhā?

Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa—

ayaṁ vuccati “upekkhā”.

Tattha katamā sati?

Yā sati anussati …pe… sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

Tattha katamaṁ sukhaṁ?

Yaṁ cetasikaṁ sātaṁ cetasikaṁ sukhaṁ cetosamphassajaṁ sātaṁ sukhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā—

idaṁ vuccati “sukhaṁ”.

Iti imāya ca upekkhāya imāya ca satiyā iminā ca sukhena samannāgato iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati.

Tena vuccati “upekkhako satimā sukhavihārī”ti.

“Tatiyan”ti gaṇanānupubbatā tatiyaṁ.

Idaṁ tatiyaṁ samāpajjatīti tatiyaṁ.

“Jhānan”ti upekkhā, sati, sampajaññaṁ, sukhaṁ, cittassekaggatā.

“Upasampajjā”ti yo tatiyassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā”ti, atthi sukhaṁ, atthi dukkhaṁ.

Tattha katamaṁ sukhaṁ?

Yaṁ kāyikaṁ sātaṁ kāyikaṁ sukhaṁ kāyasamphassajaṁ sātaṁ sukhaṁ vedayitaṁ kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā—

idaṁ vuccati “sukhaṁ”.

Tattha katamaṁ dukkhaṁ?

Yaṁ kāyikaṁ asātaṁ kāyikaṁ dukkhaṁ kāyasamphassajaṁ asātaṁ dukkhaṁ vedayitaṁ kāyasamphassajā asātā dukkhā vedanā—

idaṁ vuccati “dukkhaṁ”.

Iti idañca sukhaṁ idañca dukkhaṁ santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā”ti.

“Pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā”ti atthi somanassaṁ, atthi domanassaṁ.

Tattha katamaṁ somanassaṁ?

Yaṁ cetasikaṁ sātaṁ cetasikaṁ sukhaṁ cetosamphassajaṁ sātaṁ sukhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā sātā sukhā vedanā—

idaṁ vuccati “somanassaṁ”.

Tattha katamaṁ domanassaṁ?

Yaṁ cetasikaṁ asātaṁ cetasikaṁ dukkhaṁ cetosamphassajaṁ asātaṁ dukkhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā—

idaṁ vuccati “domanassaṁ”.

Iti idañca somanassaṁ idañca domanassaṁ pubbeva santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā”ti.

“Adukkhamasukhan”ti yaṁ cetasikaṁ neva sātaṁ nāsātaṁ cetosamphassajaṁ adukkhamasukhaṁ vedayitaṁ cetosamphassajā adukkhamasukhā vedanā.

Tena vuccati “adukkhamasukhan”ti.

“Upekkhāsatipārisuddhin”ti, tattha katamā upekkhā?

Yā upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā majjhattatā cittassa—

ayaṁ vuccati “upekkhā”.

Tattha katamā sati?

Yā sati anussati …pe… sammāsati—

ayaṁ vuccati “sati”.

Ayaṁ sati imāya upekkhāya vivaṭā hoti parisuddhā pariyodātā.

Tena vuccati “upekkhāsatipārisuddhin”ti.

“Catutthan”ti gaṇanānupubbatā catutthaṁ, idaṁ catutthaṁ samāpajjatīti catutthaṁ.

“Jhānan”ti upekkhā, sati, cittassekaggatā.

“Upasampajjā”ti yo catutthassa jhānassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā”ti tattha katamā rūpasaññā?

Rūpāvacarasamāpattiṁ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṁ—

imā vuccanti “rūpasaññāyo”.

Imā rūpasaññāyo atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto.

Tena vuccati “sabbaso rūpasaññānaṁ samatikkamā”ti.

“Paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā”ti tattha katamā paṭighasaññā?

Rūpasaññā saddasaññā …pe…

phoṭṭhabbasaññā—

imā vuccanti “paṭighasaññāyo”.

Imā paṭighasaññāyo santā honti samitā vūpasantā atthaṅgatā abbhatthaṅgatā appitā byappitā sositā visositā byantīkatā.

Tena vuccati “paṭighasaññānaṁ atthaṅgamā”ti.

“Nānattasaññānaṁ amanasikārā”ti tattha katamā nānattasaññā?

Asamāpannassa manodhātu samaṅgissa vā manoviññāṇadhātu samaṅgissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṁ—

imā vuccanti “nānattasaññāyo”.

Imā nānattasaññāyo na manasi karoti.

Tena vuccati “nānattasaññānaṁ amanasikārā”ti.

“Ananto ākāso”ti, tattha katamo ākāso?

Yo ākāso ākāsagataṁ aghaṁ aghagataṁ vivaro vivaragataṁ asamphuṭṭhaṁ catūhi mahābhūtehi—

ayaṁ vuccati “ākāso”.

Tasmiṁ ākāse cittaṁ ṭhapeti saṇṭhapeti anantaṁ pharati.

Tena vuccati “ananto ākāso”ti.

“Ākāsānañcāyatanan”ti ākāsānañcāyatanaṁ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.

“Upasampajjā”ti yo ākāsānañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkammā”ti imaṁ ākāsānañcāyatanaṁ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto.

Tena vuccati “sabbaso ākāsānañcāyatanaṁ samatikkammā”ti.

“Anantaṁ viññāṇan”ti taṁyeva ākāsaṁ viññāṇena phuṭṭhaṁ manasi karoti anantaṁ pharati.

Tena vuccati “anantaṁ viññāṇan”ti.

“Viññāṇañcāyatanan”ti viññāṇañcāyatanaṁ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.

“Upasampajjā”ti yo viññāṇañcāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkammā”ti imaṁ viññāṇañcāyatanaṁ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto.

Tena vuccati “sabbaso viññāṇañcāyatanaṁ samatikkammā”ti.

“Natthi kiñcī”ti taṁyeva viññāṇaṁ bhāveti vibhāveti antaradhāpeti, “natthi kiñcī”ti passati.

Tena vuccati “natthi kiñcī”ti.

“Ākiñcaññāyatanan”ti ākiñcaññāyatanaṁ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.

“Upasampajjā”ti yo ākiñcaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti …pe…

tena vuccati “viharatī”ti.

“Sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkammā”ti imaṁ ākiñcaññāyatanaṁ atikkanto hoti vītikkanto samatikkanto.

Tena vuccati “sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkammā”ti.

“Nevasaññīnāsaññī”ti taṁyeva ākiñcaññāyatanaṁ santato manasi karoti saṅkhārāvasesasamāpattiṁ bhāveti.

Tena vuccati “nevasaññīnāsaññī”ti.

“Nevasaññānāsaññāyatanan”ti nevasaññānāsaññāyatanaṁ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā.

“Upasampajjā”ti yo nevasaññānāsaññāyatanassa lābho paṭilābho patti sampatti phusanā sacchikiriyā upasampadā.

“Viharatī”ti iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti carati viharati.

Tena vuccati “viharatī”ti.

Suttantabhājanīyaṁ.

2. Abhidhammabhājanīya

2.1. Rūpāvacarakusala

Cattāri jhānāni—

paṭhamaṁ jhānaṁ, dutiyaṁ jhānaṁ, tatiyaṁ jhānaṁ, catutthaṁ jhānaṁ.

Tattha katamaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye pañcaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ dutiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye tivaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “dutiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ tatiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti pītiyā ca virāgā …pe…

tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “tatiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ catutthaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Catukkaṁ.

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṁ vicāramattaṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye caturaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “dutiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye tivaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “tatiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti pītiyā ca virāgā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti sukhassa ca pahānā …pe… pañcamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “pañcamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Pañcakaṁ.

2.2. Arūpāvacarakusala

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye arūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṁ sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

2.3. Lokuttarakusala

Cattāri jhānāni—

paṭhamaṁ jhānaṁ, dutiyaṁ jhānaṁ, tatiyaṁ jhānaṁ, catutthaṁ jhānaṁ.

Tattha katamaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye pañcaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ dutiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye tivaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “dutiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ tatiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā …pe…

tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “tatiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ catutthaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Catukkaṁ.

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi avitakkaṁ vicāramattaṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye caturaṅgikaṁ jhānaṁ hoti vicāro pīti sukhaṁ cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “dutiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… tatiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye tivaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “tatiyaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā pītiyā ca virāgā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye lokuttaraṁ jhānaṁ bhāveti niyyānikaṁ apacayagāmiṁ diṭṭhigatānaṁ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā sukhassa ca pahānā …pe… pañcamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “pañcamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Pañcakaṁ.

2.4. Rūpāvacaravipāka

Cattāri jhānāni—

paṭhamaṁ jhānaṁ, dutiyaṁ jhānaṁ, tatiyaṁ jhānaṁ, catutthaṁ jhānaṁ.

Tattha katamaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye phasso hoti …pe… avikkhepo hoti.

Ime dhammā kusalā.

Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṁ vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye pañcaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ dutiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpūpapattiyā maggaṁ bhāveti vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye phasso hoti …pe… avikkhepo hoti.

Ime dhammā kusalā.

Tasseva rūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṁ vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ …pe…

tatiyaṁ jhānaṁ …pe…

catutthaṁ jhānaṁ …pe…

paṭhamaṁ jhānaṁ …pe…

pañcamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “pañcamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā …pe….

2.5. Arūpāvacaravipāka

Ime dhammā kusalā.

Tasseva arūpāvacarassa kusalassa kammassa katattā upacitattā vipākaṁ sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṁ sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

2.6. Lokuttaravipāka

Cattāri jhānāni—

paṭhamaṁ jhānaṁ, dutiyaṁ jhānaṁ, tatiyaṁ jhānaṁ, catutthaṁ jhānaṁ.

Tattha katamaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ?

Ime dhammā kusalā.

Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṁ vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ suññataṁ, tasmiṁ samaye pañcaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ dutiyaṁ jhānaṁ?

Ime dhammā kusalā.

Tasseva lokuttarassa kusalassa jhānassa katattā bhāvitattā vipākaṁ vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ …pe…

tatiyaṁ jhānaṁ …pe…

catutthaṁ jhānaṁ …pe…

paṭhamaṁ jhānaṁ …pe…

pañcamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati dukkhapaṭipadaṁ dandhābhiññaṁ suññataṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “pañcamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

2.7. Rūpārūpāvacarakiriya

Cattāri jhānāni—

paṭhamaṁ jhānaṁ, dutiyaṁ jhānaṁ, tatiyaṁ jhānaṁ, catutthaṁ jhānaṁ.

Tattha katamaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpāvacaraṁ jhānaṁ bhāveti kiriyaṁ neva kusalaṁ nākusalaṁ na ca kammavipākaṁ diṭṭhadhammasukhavihāraṁ vivicceva kāmehi …pe… paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye pañcaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

vitakko, vicāro, pīti, sukhaṁ, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “paṭhamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Tattha katamaṁ dutiyaṁ jhānaṁ?

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye rūpāvacaraṁ jhānaṁ bhāveti kiriyaṁ neva kusalaṁ nākusalaṁ na ca kammavipākaṁ diṭṭhadhammasukhavihāraṁ vitakkavicārānaṁ vūpasamā …pe… dutiyaṁ jhānaṁ …pe…

tatiyaṁ jhānaṁ …pe…

catutthaṁ jhānaṁ …pe…

paṭhamaṁ jhānaṁ …pe…

pañcamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati pathavīkasiṇaṁ, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “pañcamaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttā.

Idha bhikkhu yasmiṁ samaye arūpāvacaraṁ jhānaṁ bhāveti kiriyaṁ neva kusalaṁ nākusalaṁ na ca kammavipākaṁ diṭṭhadhammasukhavihāraṁ sabbaso ākiñcaññāyatanaṁ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṁ sukhassa ca pahānā …pe… catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati, tasmiṁ samaye duvaṅgikaṁ jhānaṁ hoti—

upekkhā, cittassekaggatā.

Idaṁ vuccati “catutthaṁ jhānaṁ”.

Avasesā dhammā jhānasampayuttāti.

Abhidhammabhājanīyaṁ.

3. Pañhāpucchaka

Cattāri jhānāni—

idha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṁ savicāraṁ vivekajaṁ pītisukhaṁ paṭhamaṁ jhānaṁ upasampajja viharati …pe…

vitakkavicārānaṁ vūpasamā ajjhattaṁ sampasādanaṁ cetaso ekodibhāvaṁ avitakkaṁ avicāraṁ samādhijaṁ pītisukhaṁ dutiyaṁ jhānaṁ upasampajja viharati …pe…

sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṁ atthaṅgamā adukkhamasukhaṁ upekkhāsatipārisuddhiṁ catutthaṁ jhānaṁ upasampajja viharati.

Catunnaṁ jhānānaṁ kati kusalā, kati akusalā, kati abyākatā …pe… kati saraṇā, kati araṇā?

3.1. Tika

Siyā kusalā, siyā abyākatā.

Tīṇi jhānāni—

etthuppannaṁ sukhaṁ vedanaṁ ṭhapetvā sukhāya vedanāya sampayuttā, catutthaṁ jhānaṁ—

etthuppannaṁ adukkhamasukhaṁ vedanaṁ ṭhapetvā adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttaṁ.

Siyā vipākā, siyā vipākadhammadhammā, siyā nevavipākanavipākadhammadhammā.

Siyā upādinnupādāniyā, siyā anupādinnupādāniyā, siyā anupādinnaanupādāniyā.

Siyā asaṅkiliṭṭhasaṅkilesikā, siyā asaṅkiliṭṭhaasaṅkilesikā.

Paṭhamaṁ jhānaṁ—

etthuppanne vitakkavicāre ṭhapetvā savitakkaṁ savicāraṁ, tīṇi jhānāni avitakkaavicārā.

Dve jhānāni—

etthuppannaṁ pītiṁ ṭhapetvā pītisahagatā, tīṇi jhānāni—

etthuppannaṁ sukhaṁ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṁ jhānaṁ—

etthuppannaṁ upekkhaṁ ṭhapetvā upekkhāsahagataṁ.

Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbā.

Neva dassanena na bhāvanāya pahātabbahetukā.

Siyā ācayagāmino, siyā apacayagāmino, siyā nevācayagāmināpacayagāmino.

Siyā sekkhā, siyā asekkhā, siyā nevasekkhanāsekkhā.

Siyā mahaggatā, siyā appamāṇā.

Tīṇi jhānāni na vattabbā “parittārammaṇā”tipi, “mahaggatārammaṇā”tipi, siyā appamāṇārammaṇā, siyā na vattabbā “appamāṇārammaṇā”ti;

catutthaṁ jhānaṁ siyā parittārammaṇaṁ, siyā mahaggatārammaṇaṁ, siyā appamāṇārammaṇaṁ;

siyā na vattabbaṁ “parittārammaṇan”tipi, “mahaggatārammaṇan”tipi, “appamāṇārammaṇan”tipi.

Siyā majjhimā, siyā paṇītā.

Siyā sammattaniyatā, siyā aniyatā.

Tīṇi jhānāni na maggārammaṇā, siyā maggahetukā, siyā maggādhipatino, siyā na vattabbā “maggahetukā”tipi, “maggādhipatino”tipi;

catutthaṁ jhānaṁ siyā maggārammaṇaṁ, siyā maggahetukaṁ, siyā maggādhipati, siyā na vattabbaṁ “maggārammaṇan”tipi, “maggahetukan”tipi “maggādhipatī”tipi.

Siyā uppannā, siyā anuppannā, siyā uppādino.

Siyā atītā, siyā anāgatā, siyā paccuppannā.

Tīṇi jhānāni na vattabbā “atītārammaṇā”tipi, “anāgatārammaṇā”tipi, “paccuppannārammaṇā”tipi;

catutthaṁ jhānaṁ siyā atītārammaṇaṁ, siyā anāgatārammaṇaṁ, siyā paccuppannārammaṇaṁ, siyā na vattabbaṁ “atītārammaṇan”tipi, “anāgatārammaṇan”tipi, “paccuppannārammaṇan”tipi.

Siyā ajjhattā, siyā bahiddhā, siyā ajjhattabahiddhā.

Tīṇi jhānāni bahiddhārammaṇā, catutthaṁ jhānaṁ siyā ajjhattārammaṇaṁ, siyā bahiddhārammaṇaṁ, siyā ajjhattabahiddhārammaṇaṁ, siyā na vattabbaṁ “ajjhattārammaṇan”tipi, “bahiddhārammaṇan”tipi, “ajjhattabahiddhārammaṇan”tipi.

Anidassanaappaṭighā.

3.2. Duka

Na hetū, sahetukā, hetusampayuttā, na vattabbā “hetū ceva sahetukā cā”ti, sahetukā ceva na ca hetū, na vattabbā “hetū ceva hetusampayuttā cā”ti, hetusampayuttā ceva na ca hetū, na hetū sahetukā.

Sappaccayā, saṅkhatā, anidassanā, appaṭighā, arūpā, siyā lokiyā, siyā lokuttarā, kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā.

No āsavā, siyā sāsavā, siyā anāsavā, āsavavippayuttā, na vattabbā “āsavā ceva sāsavā cā”ti, siyā sāsavā ceva no ca āsavā, siyā na vattabbā “sāsavā ceva no ca āsavā”ti.

Na vattabbā “āsavā ceva āsavasampayuttā cā”tipi, “āsavasampayuttā ceva no ca āsavā”tipi.

Siyā āsavavippayuttā sāsavā, siyā āsavavippayuttā anāsavā.

No saṁyojanā …pe…

no ganthā …pe…

no oghā …pe…

no yogā …pe…

no nīvaraṇā …pe…

no parāmāsā …pe…

sārammaṇā, no cittā, cetasikā, cittasampayuttā, cittasaṁsaṭṭhā, cittasamuṭṭhānā, cittasahabhuno, cittānuparivattino, cittasaṁsaṭṭhasamuṭṭhānā, cittasaṁsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno, cittasaṁsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino, bāhirā, no upādā, siyā upādinnā, siyā anupādinnā.

No upādānā …pe…

no kilesā …pe…

na dassanena pahātabbā, na bhāvanāya pahātabbā, na dassanena pahātabbahetukā, na bhāvanāya pahātabbahetukā.

Paṭhamaṁ jhānaṁ—

etthuppannaṁ vitakkaṁ ṭhapetvā savitakkaṁ, tīṇi jhānāni avitakkā.

Paṭhamaṁ jhānaṁ—

etthuppannaṁ vicāraṁ ṭhapetvā savicāraṁ, tīṇi jhānāni avicārā.

Dve jhānāni—

etthuppannaṁ pītiṁ ṭhapetvā sappītikā, dve jhānāni appītikā.

Dve jhānāni—

etthuppannaṁ pītiṁ ṭhapetvā pītisahagatā, dve jhānāni na pītisahagatā.

Tīṇi jhānāni—

etthuppannaṁ sukhaṁ ṭhapetvā sukhasahagatā, catutthaṁ jhānaṁ na sukhasahagataṁ.

Catutthaṁ jhānaṁ—

etthuppannaṁ upekkhaṁ ṭhapetvā upekkhāsahagataṁ, tīṇi jhānāni upekkhāsahagatā, na kāmāvacarā, siyā rūpāvacarā, siyā na rūpāvacarā, tīṇi jhānāni na arūpāvacarā, catutthaṁ jhānaṁ siyā arūpāvacaraṁ, siyā na arūpāvacaraṁ, siyā pariyāpannā, siyā apariyāpannā, siyā niyyānikā, siyā aniyyānikā, siyā niyatā, siyā aniyatā, siyā sauttarā, siyā anuttarā, araṇāti.

Pañhāpucchakaṁ.

Jhānavibhaṅgo niṭṭhito.