Buddhavaṁsa
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍa
Namo tassa Bhagavato Arahato Sammāsambuddhassa.
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī,
Katañjalī anadhivaraṁ ayācatha;
“Santīdha sattāpparajakkhajātikā,
Desehi dhammaṁ anukampimaṁ pajaṁ”.
Sampannavijjācaraṇassa tādino,
Jutindharassantimadehadhārino;
Tathāgatassappaṭipuggalassa,
Uppajji kāruññatā sabbasatte.
“Na hete jānanti sadevamānusā,
Buddho ayaṁ kīdisako naruttamo;
Iddhibalaṁ paññābalañca kīdisaṁ,
Buddhabalaṁ lokahitassa kīdisaṁ.
Na hete jānanti sadevamānusā,
Buddho ayaṁ edisako naruttamo;
Iddhibalaṁ paññābalañca edisaṁ,
Buddhabalaṁ lokahitassa edisaṁ.
Handāhaṁ dassayissāmi,
buddhabalamanuttaraṁ;
Caṅkamaṁ māpayissāmi,
nabhe ratanamaṇḍitaṁ”.
Bhummā mahārājikā tāvatiṁsā,
Yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā,
Ānanditā vipulamakaṁsu ghosaṁ.
Obhāsitā ca pathavī sadevakā,
Puthū ca lokantarikā asaṁvutā;
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu,
Disvāna accherakaṁ pāṭihīraṁ.
Sadevagandhabbamanussarakkhase,
Ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
Imasmiṁ loke parasmiñcobhayasmiṁ,
Adho ca uddhaṁ tiriyañca vitthataṁ.
Sattuttamo anadhivaro vināyako,
Satthā ahū devamanussapūjito;
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo,
Dassesi accherakaṁ pāṭihīraṁ.
So yācito devavarena cakkhumā,
Atthaṁ samekkhitvā tadā naruttamo;
Caṅkamaṁ māpayi lokanāyako,
Suniṭṭhitaṁ sabbaratananimmitaṁ.
Iddhī ca ādesanānusāsanī,
Tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
Caṅkamaṁ māpayi lokanāyako,
Suniṭṭhitaṁ sabbaratananimmitaṁ.
Dasasahassīlokadhātuyā,
Sinerupabbatuttame;
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā,
Caṅkame ratanāmaye.
Dasasahassī atikkamma,
caṅkamaṁ māpayī jino;
Sabbasoṇṇamayā passe,
caṅkame ratanāmaye.
Tulāsaṅghāṭānuvaggā,
sovaṇṇaphalakatthatā;
Vedikā sabbasovaṇṇā,
dubhato passesu nimmitā.
Maṇimuttāvālikākiṇṇā,
nimmito ratanāmayo;
Obhāseti disā sabbā,
sataraṁsīva uggato.
Tasmiṁ caṅkamane dhīro,
dvattiṁsavaralakkhaṇo;
Virocamāno sambuddho,
caṅkame caṅkamī jino.
Dibbaṁ mandāravaṁ pupphaṁ,
padumaṁ pārichattakaṁ;
Caṅkamane okiranti,
sabbe devā samāgatā.
Passanti taṁ devasaṅghā,
dasasahassī pamoditā;
Namassamānā nipatanti,
tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
Tāvatiṁsā ca yāmā ca,
tusitā cāpi devatā;
Nimmānaratino devā,
ye devā vasavattino;
Udaggacittā sumanā,
passanti lokanāyakaṁ.
Sadevagandhabbamanussarakkhasā,
Nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
Passanti taṁ lokahitānukampakaṁ,
Nabheva accuggatacandamaṇḍalaṁ.
Ābhassarā subhakiṇhā,
Vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
Susuddhasukkavatthavasanā,
Tiṭṭhanti pañjalīkatā.
Muñcanti pupphaṁ pana pañcavaṇṇikaṁ,
Mandāravaṁ candanacuṇṇamissitaṁ;
Bhamenti celāni ca ambare tadā,
“Aho jino lokahitānukampako.
Tuvaṁ satthā ca ketū ca,
dhajo yūpo ca pāṇinaṁ;
Parāyaṇo patiṭṭhā ca,
dīpo ca dvipaduttamo”.
Dasasahassīlokadhātuyā,
Devatāyo mahiddhikā;
Parivāretvā namassanti,
Tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
Devatā devakaññā ca,
pasannā tuṭṭhamānasā;
Pañcavaṇṇikapupphehi,
pūjayanti narāsabhaṁ.
Passanti taṁ devasaṅghā,
pasannā tuṭṭhamānasā;
Pañcavaṇṇikapupphehi,
pūjayanti narāsabhaṁ.
“Aho acchariyaṁ loke,
abbhutaṁ lomahaṁsanaṁ;
Na medisaṁ bhūtapubbaṁ,
accheraṁ lomahaṁsanaṁ”.
Sakasakamhi bhavane,
nisīditvāna devatā;
Hasanti tā mahāhasitaṁ,
disvānaccherakaṁ nabhe.
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā,
tiṇapanthanivāsino;
Katañjalī namassanti,
tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
Yepi dīghāyukā nāgā,
puññavanto mahiddhikā;
Pamoditā namassanti,
pūjayanti naruttamaṁ.
Saṅgītiyo pavattenti,
ambare anilañjase;
Cammanaddhāni vādenti,
disvānaccherakaṁ nabhe.
Saṅkhā ca paṇavā ceva,
athopi ḍiṇḍimā bahū;
Antalikkhasmiṁ vajjanti,
disvānaccherakaṁ nabhe.
“Abbhuto vata no ajja,
uppajji lomahaṁsano;
Dhuvamatthasiddhiṁ labhāma,
khaṇo no paṭipādito”.
Buddhoti tesaṁ sutvāna,
pīti uppajji tāvade;
Buddho buddhoti kathayantā,
tiṭṭhanti pañjalīkatā.
Hiṅkārā sādhukārā ca,
ukkuṭṭhi sampahaṁsanaṁ;
Pajā ca vividhā gagane,
vattenti pañjalīkatā.
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca,
Bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
Muñcanti pupphaṁ pana pañcavaṇṇikaṁ,
Mandāravaṁ candanacuṇṇamissitaṁ.
“Yathā tuyhaṁ mahāvīra,
pādesu cakkalakkhaṇaṁ;
Dhajavajirapaṭākā,
vaḍḍhamānaṅkusācitaṁ.
Rūpe sīle samādhimhi,
paññāya ca asādiso;
Vimuttiyā asamasamo,
dhammacakkappavattane.
Dasanāgabalaṁ kāye,
tuyhaṁ pākatikaṁ balaṁ;
Iddhibalena asamo,
dhammacakkappavattane.
Evaṁ sabbaguṇūpetaṁ,
sabbaṅgasamupāgataṁ;
Mahāmuniṁ kāruṇikaṁ,
lokanāthaṁ namassatha.
Abhivādanaṁ thomanañca,
vandanañca pasaṁsanaṁ;
Namassanañca pūjañca,
sabbaṁ arahasī tuvaṁ.
Ye keci loke vandaneyyā,
vandanaṁ arahanti ye;
Sabbaseṭṭho mahāvīra,
sadiso te na vijjati.
Sāriputto mahāpañño,
samādhijjhānakovido;
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva,
passati lokanāyakaṁ.
Suphullaṁ sālarājaṁva,
candaṁva gagane yathā;
Majjhanhikeva sūriyaṁ,
olokesi narāsabhaṁ.
Jalantaṁ dīparukkhaṁva,
Taruṇasūriyaṁva uggataṁ;
Byāmappabhānurañjitaṁ,
Dhīraṁ passati lokanāyakaṁ.
Pañcannaṁ bhikkhusatānaṁ,
katakiccāna tādinaṁ;
Khīṇāsavānaṁ vimalānaṁ,
khaṇena sannipātayi.
Lokappasādanaṁ nāma,
pāṭihīraṁ nidassayi;
Amhepi tattha gantvāna,
vandissāma mayaṁ jinaṁ.
Etha sabbe gamissāma,
pucchissāma mayaṁ jinaṁ;
Kaṅkhaṁ vinodayissāma,
passitvā lokanāyakaṁ”.
Sādhūti te paṭissutvā,
nipakā saṁvutindriyā;
Pattacīvaramādāya,
taramānā upāgamuṁ.
Khīṇāsavehi vimalehi,
dantehi uttame dame;
Sāriputto mahāpañño,
iddhiyā upasaṅkami.
Tehi bhikkhūhi parivuto,
sāriputto mahāgaṇī;
Laḷanto devova gagane,
iddhiyā upasaṅkami.
Ukkāsitañca khipitaṁ,
ajjhupekkhiya subbatā;
Sagāravā sappatissā,
sambuddhaṁ upasaṅkamuṁ.
Upasaṅkamitvā passanti,
sayambhuṁ lokanāyakaṁ;
Nabhe accuggataṁ dhīraṁ,
candaṁva gagane yathā.
Jalantaṁ dīparukkhaṁva,
vijjuṁva gagane yathā;
Majjhanhikeva sūriyaṁ,
passanti lokanāyakaṁ.
Pañcabhikkhusatā sabbe,
passanti lokanāyakaṁ;
Rahadamiva vippasannaṁ,
suphullaṁ padumaṁ yathā.
Añjaliṁ paggahetvāna,
tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
Namassamānā nipatanti,
satthuno cakkalakkhaṇe.
Sāriputto mahāpañño,
koraṇḍasamasādiso;
Samādhijjhānakusalo,
vandate lokanāyakaṁ.
Gajjitā kālameghova,
nīluppalasamasādiso;
Iddhibalena asamo,
moggallāno mahiddhiko.
Mahākassapopi ca thero,
uttattakanakasannibho;
Dhutaguṇe agganikkhitto,
thomito satthuvaṇṇito.
Dibbacakkhūnaṁ yo aggo,
anuruddho mahāgaṇī;
Ñātiseṭṭho bhagavato,
avidūreva tiṭṭhati.
Āpattianāpattiyā,
satekicchāya kovido;
Vinaye agganikkhitto,
upāli satthuvaṇṇito.
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho,
Kathikānaṁ pavaro gaṇī;
Isi mantāniyā putto,
Puṇṇo nāmāti vissuto.
Etesaṁ cittamaññāya,
opammakusalo muni;
Kaṅkhacchedo mahāvīro,
kathesi attano guṇaṁ.
“Cattāro te asaṅkheyyā,
koṭi yesaṁ na nāyati;
Sattakāyo ca ākāso,
cakkavāḷā canantakā;
Buddhañāṇaṁ appameyyaṁ,
na sakkā ete vijānituṁ.
Kimetaṁ acchariyaṁ loke,
yaṁ me iddhivikubbanaṁ;
Aññe bahū acchariyā,
abbhutā lomahaṁsanā.
Yadāhaṁ tusite kāye,
santusito nāmahaṁ tadā;
Dasasahassī samāgamma,
yācanti pañjalī mamaṁ.
‘Kālo kho te mahāvīra,
uppajja mātukucchiyaṁ;
Sadevakaṁ tārayanto,
bujjhassu amataṁ padaṁ’.
Tusitā kāyā cavitvāna,
yadā okkami kucchiyaṁ;
Dasasahassīlokadhātu,
kampittha dharaṇī tadā.
Yadāhaṁ mātukucchito,
sampajānova nikkhamiṁ;
Sādhukāraṁ pavattenti,
dasasahassī pakampatha.
Okkantiṁ me samo natthi,
jātito abhinikkhame;
Sambodhiyaṁ ahaṁ seṭṭho,
dhammacakkappavattane.
Aho acchariyaṁ loke,
buddhānaṁ guṇamahantatā;
Dasasahassīlokadhātu,
chappakāraṁ pakampatha;
Obhāso ca mahā āsi,
accheraṁ lomahaṁsanaṁ”.
Bhagavā tamhi samaye,
lokajeṭṭho narāsabho;
Sadevakaṁ dassayanto,
iddhiyā caṅkamī jino.
Caṅkame caṅkamantova,
kathesi lokanāyako;
Antarā na nivatteti,
catuhatthe caṅkame yathā.
Sāriputto mahāpañño,
samādhijjhānakovido;
Paññāya pāramippatto,
pucchati lokanāyakaṁ.
“Kīdiso te mahāvīra,
abhinīhāro naruttama;
Kamhi kāle tayā dhīra,
patthitā bodhimuttamā.
Dānaṁ sīlañca nekkhammaṁ,
paññāvīriyañca kīdisaṁ;
Khantisaccamadhiṭṭhānaṁ,
mettupekkhā ca kīdisā.
Dasa pāramī tayā dhīra,
kīdisī lokanāyaka;
Kathaṁ upapāramī puṇṇā,
paramatthapāramī kathaṁ”.
Tassa puṭṭho viyākāsi,
karavīkamadhuragiro;
Nibbāpayanto hadayaṁ,
hāsayanto sadevakaṁ.
Atītabuddhānaṁ jinānaṁ desitaṁ,
Nikīlitaṁ buddhaparamparāgataṁ;
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā,
Pakāsayī lokahitaṁ sadevake.
“Pītipāmojjajananaṁ,
sokasallavinodanaṁ;
Sabbasampattipaṭilābhaṁ,
cittīkatvā suṇātha me.
Madanimmadanaṁ sokanudaṁ,
Saṁsāraparimocanaṁ;
Sabbadukkhakkhayaṁ maggaṁ,
Sakkaccaṁ paṭipajjathā”ti.
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.