Buddhavaṁsa
21 Vipassībuddhavaṁsa
“Phussassa ca aparena,
sambuddho dvipaduttamo;
Vipassī nāma nāmena,
loke uppajji cakkhumā.
Avijjaṁ sabbaṁ padāletvā,
patto sambodhimuttamaṁ;
Dhammacakkaṁ pavattetuṁ,
pakkāmi bandhumatīpuraṁ.
Dhammacakkaṁ pavattetvā,
ubho bodhesi nāyako;
Gaṇanāya na vattabbo,
paṭhamābhisamayo ahu.
Punāparaṁ amitayaso,
tattha saccaṁ pakāsayi;
Caturāsītisahassānaṁ,
dutiyābhisamayo ahu.
Caturāsītisahassāni,
sambuddhaṁ anupabbajuṁ;
Tesamārāmapattānaṁ,
dhammaṁ desesi cakkhumā.
Sabbākārena bhāsato,
sutvā upanisādino;
Tepi dhammavaraṁ gantvā,
tatiyābhisamayo ahu.
Sannipātā tayo āsuṁ,
vipassissa mahesino;
Khīṇāsavānaṁ vimalānaṁ,
santacittāna tādinaṁ.
Aṭṭhasaṭṭhisatasahassānaṁ,
Paṭhamo āsi samāgamo;
Bhikkhusatasahassānaṁ,
Dutiyo āsi samāgamo.
Asītibhikkhusahassānaṁ,
tatiyo āsi samāgamo;
Tattha bhikkhugaṇamajjhe,
sambuddho atirocati.
Ahaṁ tena samayena,
nāgarājā mahiddhiko;
Atulo nāma nāmena,
puññavanto jutindharo.
Nekānaṁ nāgakoṭīnaṁ,
parivāretvānahaṁ tadā;
Vajjanto dibbaturiyehi,
lokajeṭṭhaṁ upāgamiṁ.
Upasaṅkamitvā sambuddhaṁ,
Vipassiṁ lokanāyakaṁ;
Maṇimuttaratanakhacitaṁ,
Sabbābharaṇavibhūsitaṁ;
Nimantetvā dhammarājassa,
Suvaṇṇapīṭhamadāsahaṁ.
Sopi maṁ buddho byākāsi,
saṅghamajjhe nisīdiya;
‘Ekanavutito kappe,
ayaṁ buddho bhavissati.
Ahu kapilavhayā rammā,
nikkhamitvā tathāgato;
Padhānaṁ padahitvāna,
katvā dukkarakārikaṁ.
Ajapālarukkhamūlasmiṁ,
nisīditvā tathāgato;
Tattha pāyāsaṁ paggayha,
nerañjaramupehiti.
Nerañjarāya tīramhi,
pāyāsaṁ ada so jino;
Paṭiyattavaramaggena,
bodhimūlamupehiti.
Tato padakkhiṇaṁ katvā,
bodhimaṇḍaṁ anuttaro;
Assatthamūle sambodhiṁ,
bujjhissati mahāyaso.
Imassa janikā mātā,
māyā nāma bhavissati;
Pitā suddhodano nāma,
ayaṁ hessati gotamo.
Anāsavā vītarāgā,
santacittā samāhitā;
Kolito upatisso ca,
aggā hessanti sāvakā;
Ānando nāmupaṭṭhāko,
upaṭṭhissatimaṁ jinaṁ.
Khemā uppalavaṇṇā ca,
aggā hessanti sāvikā;
Anāsavā vītarāgā,
santacittā samāhitā;
Bodhi tassa bhagavato,
assatthoti pavuccati.
Citto ca hatthāḷavako,
aggā hessantupaṭṭhakā;
Nandamātā ca uttarā,
aggā hessantupaṭṭhikā;
Āyu vassasataṁ tassa,
gotamassa yasassino.
Idaṁ sutvāna vacanaṁ,
…pe…
hessāma sammukhā imaṁ’.
Tassāhaṁ vacanaṁ sutvā,
bhiyyo cittaṁ pasādayiṁ;
Uttariṁ vatamadhiṭṭhāsiṁ,
dasapāramipūriyā.
Nagaraṁ bandhumatī nāma,
bandhumā nāma khattiyo;
Mātā bandhumatī nāma,
vipassissa mahesino.
Aṭṭhavassasahassāni,
agāraṁ ajjha so vasi;
Nando sunando sirimā,
tayo pāsādamuttamā.
Ticattārīsasahassāni,
Nāriyo samalaṅkatā;
Sudassanā nāma sā nārī,
Samavattakkhandho nāma atrajo.
Nimitte caturo disvā,
rathayānena nikkhami;
Anūnaaṭṭhamāsāni,
padhānaṁ padahī jino.
Brahmunā yācito santo,
vipassī lokanāyako;
Vatti cakkaṁ mahāvīro,
migadāye naruttamo.
Khaṇḍo ca tissanāmo ca,
ahesuṁ aggasāvakā;
Asoko nāmupaṭṭhāko,
vipassissa mahesino.
Candā ca candamittā ca,
ahesuṁ aggasāvikā;
Bodhi tassa bhagavato,
pāṭalīti pavuccati.
Punabbasumitto nāgo ca,
ahesuṁ aggupaṭṭhakā;
Sirimā uttarā ceva,
ahesuṁ aggupaṭṭhikā.
Asītihatthamubbedho,
vipassī lokanāyako;
Pabhā niddhāvati tassa,
samantā sattayojane.
Asītivassasahassāni,
āyu buddhassa tāvade;
Tāvatā tiṭṭhamāno so,
tāresi janataṁ bahuṁ.
Bahudevamanussānaṁ,
bandhanā parimocayi;
Maggāmaggañca ācikkhi,
avasesaputhujjane.
Ālokaṁ dassayitvāna,
desetvā amataṁ padaṁ;
Jalitvā aggikkhandhova,
nibbuto so sasāvako.
Iddhivaraṁ puññavaraṁ,
lakkhaṇañca kusumitaṁ;
Sabbaṁ tamantarahitaṁ,
nanu rittā sabbasaṅkhārā.
Vipassī jinavaro buddho,
Sumittārāmamhi nibbuto;
Tatthevassa thūpavaro,
Sattayojanamussito”ti.
Vipassissa bhagavato vaṁso ekūnavīsatimo.