Cūḷaniddesa
Pārāyanavaggagāthā
Pucchā
1. Ajitamāṇavapucchā
“Kenassu nivuto loko,
(iccāyasmā ajito)
Kenassu nappakāsati;
Kissābhilepanaṁ brūsi,
Kiṁsu tassa mahabbhayaṁ”.
“Avijjāya nivuto loko,
(ajitāti bhagavā)
Vevicchā pamādā nappakāsati;
Jappābhilepanaṁ brūmi,
Dukkhamassa mahabbhayaṁ”.
“Savanti sabbadhi sotā,
(iccāyasmā ajito)
Sotānaṁ kiṁ nivāraṇaṁ;
Sotānaṁ saṁvaraṁ brūhi,
Kena sotā pidhiyyare”.
“Yāni sotāni lokasmiṁ,
(ajitāti bhagavā)
Sati tesaṁ nivāraṇaṁ;
Sotānaṁ saṁvaraṁ brūmi,
Paññāyete pidhiyyare”.
“Paññā ceva sati cāpi,
(iccāyasmā ajito)
Nāmarūpañca mārisa;
Etaṁ me puṭṭho pabrūhi,
Katthetaṁ uparujjhati”.
“Yametaṁ pañhaṁ apucchi,
ajita taṁ vadāmi te;
Yattha nāmañca rūpañca,
asesaṁ uparujjhati;
Viññāṇassa nirodhena,
etthetaṁ uparujjhati”.
“Ye ca saṅkhātadhammāse,
ye ca sekhā puthū idha;
Tesaṁ me nipako iriyaṁ,
puṭṭho pabrūhi mārisa”.
“Kāmesu nābhigijjheyya,
Manasānāvilo siyā;
Kusalo sabbadhammānaṁ,
Sato bhikkhu paribbaje”ti.
Ajitamāṇavapucchā paṭhamā.
2. Tissametteyyamāṇavapucchā
“Kodha santusito loke,
(iccāyasmā tissametteyyo)
Kassa no santi iñjitā;
Ko ubhantamabhiññāya,
Majjhe mantā na lippati;
Kaṁ brūsi mahāpurisoti,
Ko idha sibbinimaccagā”.
“Kāmesu brahmacariyavā,
(metteyyāti bhagavā)
Vītataṇho sadā sato;
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu,
Tassa no santi iñjitā.
So ubhantamabhiññāya,
Majjhe mantā na lippati;
Taṁ brūmi mahāpurisoti,
So idha sibbinimaccagā”ti.
Tissametteyyamāṇavapucchā dutiyā.
3. Puṇṇakamāṇavapucchā
“Anejaṁ mūladassāviṁ,
(iccāyasmā puṇṇako)
Atthi pañhena āgamaṁ;
Kiṁ nissitā isayo manujā,
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ;
Yaññamakappayiṁsu puthūdha loke,
Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ”.
“Ye kecime isayo manujā,
(puṇṇakāti bhagavā)
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ;
Yaññamakappayiṁsu puthūdha loke,
Āsīsamānā puṇṇaka itthattaṁ;
Jaraṁ sitā yaññamakappayiṁsu”.
“Ye kecime isayo manujā,
(iccāyasmā puṇṇako)
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṁ;
Yaññamakappayiṁsu puthūdha loke,
Kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā;
Atāruṁ jātiñca jarañca mārisa,
Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ”.
“Āsīsanti thomayanti abhijappanti juhanti,
(puṇṇakāti bhagavā)
Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṁ;
Te yājayogā bhavarāgarattā,
Nātariṁsu jātijaranti brūmi”.
“Te ce nātariṁsu yājayogā,
(iccāyasmā puṇṇako)
Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;
Atha ko carahi devamanussaloke,
Atāri jātiñca jarañca mārisa;
Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ”.
“Saṅkhāya lokasmi paroparāni,
(puṇṇakāti bhagavā)
Yassiñjitaṁ natthi kuhiñci loke;
Santo vidhūmo anīgho nirāso,
Atāri so jātijaranti brūmī”ti.
Puṇṇakamāṇavapucchā tatiyā.
4. Mettagūmāṇavapucchā
“Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ,
(iccāyasmā mettagū)
Maññāmi taṁ vedaguṁ bhāvitattaṁ;
Kuto nu dukkhā samudāgatā ime,
Ye keci lokasmimanekarūpā”.
“Dukkhassa ve maṁ pabhavaṁ apucchasi,
(mettagūti bhagavā)
Taṁ te pavakkhāmi yathā pajānaṁ;
Upadhinidānā pabhavanti dukkhā,
Ye keci lokasmimanekarūpā.
Yo ve avidvā upadhiṁ karoti,
Punappunaṁ dukkhamupeti mando;
Tasmā pajānaṁ upadhiṁ na kayirā,
Dukkhassa jātippabhavānupassī”.
“Yaṁ taṁ apucchimha akittayī no,
Aññaṁ taṁ pucchāma tadiṅgha brūhi;
‘Kathaṁ nu dhīrā vitaranti oghaṁ,
Jātiṁ jaraṁ sokapariddavañca’;
Taṁ me muni sādhu viyākarohi,
Tathā hi te vidito esa dhammo”.
“Kittayissāmi te dhammaṁ,
(mettagūti bhagavā)
Diṭṭhe dhamme anītihaṁ;
Yaṁ viditvā sato caraṁ,
Tare loke visattikaṁ”.
“Tañcāhaṁ abhinandāmi,
mahesi dhammamuttamaṁ;
Yaṁ viditvā sato caraṁ,
tare loke visattikaṁ”.
“Yaṁ kiñci sampajānāsi,
(mettagūti bhagavā)
Uddhaṁ adho tiriyañcāpi majjhe;
Etesu nandiñca nivesanañca,
Panujja viññāṇaṁ bhave na tiṭṭhe.
Evaṁvihārī sato appamatto,
Bhikkhu caraṁ hitvā mamāyitāni;
Jātiṁ jaraṁ sokapariddavañca,
Idheva vidvā pajaheyya dukkhaṁ”.
“Etābhinandāmi vaco mahesino,
Sukittitaṁ gotamanūpadhīkaṁ;
Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṁ,
Tathā hi te vidito esa dhammo.
Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṁ,
Ye tvaṁ muni aṭṭhitaṁ ovadeyya;
Taṁ taṁ namassāmi samecca nāga,
Appeva maṁ bhagavā aṭṭhitaṁ ovadeyya”.
“Yaṁ brāhmaṇaṁ vedagumābhijaññā,
Akiñcanaṁ kāmabhave asattaṁ;
Addhā hi so oghamimaṁ atāri,
Tiṇṇo ca pāraṁ akhilo akaṅkho.
Vidvā ca yo vedagū naro idha,
Bhavābhave saṅgamimaṁ visajja;
So vītataṇho anīgho nirāso,
Atāri so jātijaranti brūmī”ti.
Mettagūmāṇavapucchā catutthī.
5. Dhotakamāṇavapucchā
“Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ,
(iccāyasmā dhotako)
Vācābhikaṅkhāmi mahesi tuyhaṁ;
Tava sutvāna nigghosaṁ,
Sikkhe nibbānamattano”.
“Tenahātappaṁ karohi,
(dhotakāti bhagavā)
Idheva nipako sato;
Ito sutvāna nigghosaṁ,
Sikkhe nibbānamattano”.
“Passāmahaṁ devamanussaloke,
Akiñcanaṁ brāhmaṇamiriyamānaṁ;
Taṁ taṁ namassāmi samantacakkhu,
Pamuñca maṁ sakka kathaṅkathāhi”.
“Nāhaṁ sahissāmi pamocanāya,
Kathaṅkathiṁ dhotaka kañci loke;
Dhammañca seṭṭhaṁ abhijānamāno,
Evaṁ tuvaṁ oghamimaṁ taresi”.
“Anusāsa brahme karuṇāyamāno,
Vivekadhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ;
Yathāhaṁ ākāsova abyāpajjamāno,
Idheva santo asito careyyaṁ”.
“Kittayissāmi te santiṁ,
(dhotakāti bhagavā)
Diṭṭhe dhamme anītihaṁ;
Yaṁ viditvā sato caraṁ,
Tare loke visattikaṁ”.
“Tañcāhaṁ abhinandāmi,
mahesi santimuttamaṁ;
Yaṁ viditvā sato caraṁ,
tare loke visattikaṁ”.
“Yaṁ kiñci sampajānāsi,
(dhotakāti bhagavā)
Uddhaṁ adho tiriyañcāpi majjhe;
Etaṁ viditvā saṅgoti loke,
Bhavābhavāya mākāsi taṇhan”ti.
Dhotakamāṇavapucchā pañcamī.
6. Upasīvamāṇavapucchā
“Eko ahaṁ sakka mahantamoghaṁ,
(iccāyasmā upasīvo)
Anissito no visahāmi tārituṁ;
Ārammaṇaṁ brūhi samantacakkhu,
Yaṁ nissito oghamimaṁ tareyyaṁ”.
“Ākiñcaññaṁ pekkhamāno satimā,
(upasīvāti bhagavā)
Natthīti nissāya tarassu oghaṁ;
Kāme pahāya virato kathāhi,
Taṇhakkhayaṁ nattamahābhipassa”.
“Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,
(iccāyasmā upasīvo)
Ākiñcaññaṁ nissito hitvā maññaṁ;
Saññāvimokkhe paramedhimutto,
Tiṭṭhe nu so tattha anānuyāyī”.
“Sabbesu kāmesu yo vītarāgo,
(upasīvāti bhagavā)
Ākiñcaññaṁ nissito hitvā maññaṁ;
Saññāvimokkhe paramedhimutto,
Tiṭṭheyya so tattha anānuyāyī”.
“Tiṭṭhe ce so tattha anānuyāyī,
Pūgampi vassānaṁ samantacakkhu;
Tattheva so sītisiyā vimutto,
Cavetha viññāṇaṁ tathāvidhassa”.
“Acci yathā vātavegena khittā,
(upasīvāti bhagavā)
Atthaṁ paleti na upeti saṅkhaṁ;
Evaṁ munī nāmakāyā vimutto,
Atthaṁ paleti na upeti saṅkhaṁ”.
“Atthaṅgato so uda vā so natthi,
Udāhu ve sassatiyā arogo;
Taṁ me munī sādhu viyākarohi,
Tathā hi te vidito esa dhammo”.
“Atthaṅgatassa na pamāṇamatthi,
(upasīvāti bhagavā)
Yena naṁ vajjuṁ taṁ tassa natthi;
Sabbesu dhammesu samūhatesu,
Samūhatā vādapathāpi sabbe”ti.
Upasīvamāṇavapucchā chaṭṭhī.
7. Nandamāṇavapucchā
“Santi loke munayo,
(iccāyasmā nando)
Janā vadanti tayidaṁ kathaṁsu;
Ñāṇūpapannaṁ muni no vadanti,
Udāhu ve jīvitenūpapannaṁ”.
“Na diṭṭhiyā na sutiyā na ñāṇena,
Munīdha nanda kusalā vadanti;
Visenikatvā anīghā nirāsā,
Caranti ye te munayoti brūmi”.
“Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,
(iccāyasmā nando)
Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṁ;
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ,
Anekarūpena vadanti suddhiṁ;
Kaccissu te bhagavā tattha yatā carantā,
Atāru jātiñca jarañca mārisa;
Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ”.
“Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,
(nandāti bhagavā)
Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṁ;
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ,
Anekarūpena vadanti suddhiṁ;
Kiñcāpi te tattha yatā caranti,
Nātariṁsu jātijaranti brūmi”.
“Ye kecime samaṇabrāhmaṇāse,
(iccāyasmā nando)
Diṭṭhassutenāpi vadanti suddhiṁ;
Sīlabbatenāpi vadanti suddhiṁ,
Anekarūpena vadanti suddhiṁ;
Te ce muni brūsi anoghatiṇṇe,
Atha ko carahi devamanussaloke;
Atāri jātiñca jarañca mārisa,
Pucchāmi taṁ bhagavā brūhi metaṁ”.
“Nāhaṁ sabbe samaṇabrāhmaṇāse,
(nandāti bhagavā)
Jātijarāya nivutāti brūmi;
Ye sīdha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā,
Sīlabbataṁ vāpi pahāya sabbaṁ;
Anekarūpampi pahāya sabbaṁ,
Taṇhaṁ pariññāya anāsavāse;
Te ve narā oghatiṇṇāti brūmi”.
“Etābhinandāmi vaco mahesino,
Sukittitaṁ gotamanūpadhīkaṁ;
Ye sīdha diṭṭhaṁ va sutaṁ mutaṁ vā,
Sīlabbataṁ vāpi pahāya sabbaṁ;
Anekarūpampi pahāya sabbaṁ,
Taṇhaṁ pariññāya anāsavāse;
Ahampi te oghatiṇṇāti brūmī”ti.
Nandamāṇavapucchā sattamā.
8. Hemakamāṇavapucchā
“Ye me pubbe viyākaṁsu,
(iccāyasmā hemako)
Huraṁ gotamasāsanā;
Iccāsi iti bhavissati,
Sabbaṁ taṁ itihītihaṁ;
Sabbaṁ taṁ takkavaḍḍhanaṁ,
Nāhaṁ tattha abhiramiṁ.
Tvañca me dhammamakkhāhi,
taṇhānigghātanaṁ muni;
Yaṁ viditvā sato caraṁ,
tare loke visattikaṁ”.
“Idha diṭṭhasutamutaviññātesu,
Piyarūpesu hemaka;
Chandarāgavinodanaṁ,
Nibbānapadamaccutaṁ.
Etadaññāya ye satā,
Diṭṭhadhammābhinibbutā;
Upasantā ca te sadā,
Tiṇṇā loke visattikan”ti.
Hemakamāṇavapucchā aṭṭhamā.
9. Todeyyamāṇavapucchā
“Yasmiṁ kāmā na vasanti,
(iccāyasmā todeyyo)
Taṇhā yassa na vijjati;
Kathaṅkathā ca yo tiṇṇo,
Vimokkho tassa kīdiso”.
“Yasmiṁ kāmā na vasanti,
(todeyyāti bhagavā)
Taṇhā yassa na vijjati;
Kathaṅkathā ca yo tiṇṇo,
Vimokkho tassa nāparo”.
“Nirāsaso so uda āsasāno,
Paññāṇavā so uda paññakappī;
Muniṁ ahaṁ sakka yathā vijaññaṁ,
Taṁ me viyācikkha samantacakkhu”.
“Nirāsaso so na ca āsasāno,
Paññāṇavā so na ca paññakappī;
Evampi todeyya muniṁ vijāna,
Akiñcanaṁ kāmabhave asattan”ti.
Todeyyamāṇavapucchā navamā.
10. Kappamāṇavapucchā
“Majjhe sarasmiṁ tiṭṭhataṁ,
(iccāyasmā kappo)
Oghe jāte mahabbhaye;
Jarāmaccuparetānaṁ,
Dīpaṁ pabrūhi mārisa;
Tvañca me dīpamakkhāhi,
Yathāyidaṁ nāparaṁ siyā”.
“Majjhe sarasmiṁ tiṭṭhataṁ,
(kappāti bhagavā)
Oghe jāte mahabbhaye;
Jarāmaccuparetānaṁ,
Dīpaṁ pabrūmi kappa te.
Akiñcanaṁ anādānaṁ,
etaṁ dīpaṁ anāparaṁ;
Nibbānaṁ iti naṁ brūmi,
jarāmaccuparikkhayaṁ.
Etadaññāya ye satā,
Diṭṭhadhammābhinibbutā;
Na te māravasānugā,
Na te mārassa paddhagū”ti.
Kappamāṇavapucchā dasamā.
11. Jatukaṇṇimāṇavapucchā
“Sutvānahaṁ vīramakāmakāmiṁ,
(iccāyasmā jatukaṇṇi)
Oghātigaṁ puṭṭhumakāmamāgamaṁ;
Santipadaṁ brūhi sahajanetta,
Yathātacchaṁ bhagavā brūhi metaṁ.
Bhagavā hi kāme abhibhuyya iriyati,
Ādiccova pathaviṁ tejī tejasā;
Parittapaññassa me bhūripañña,
Ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ;
Jātijarāya idha vippahānaṁ”.
“Kāmesu vinaya gedhaṁ,
(jatukaṇṇīti bhagavā)
Nekkhammaṁ daṭṭhu khemato;
Uggahitaṁ nirattaṁ vā,
Mā te vijjittha kiñcanaṁ.
Yaṁ pubbe taṁ visosehi,
pacchā te māhu kiñcanaṁ;
Majjhe ce no gahessasi,
upasanto carissasi.
Sabbaso nāmarūpasmiṁ,
Vītagedhassa brāhmaṇa;
Āsavāssa na vijjanti,
Yehi maccuvasaṁ vaje”ti.
Jatukaṇṇimāṇavapucchā ekādasamā.
12. Bhadrāvudhamāṇavapucchā
“Okañjahaṁ taṇhacchidaṁ anejaṁ,
(iccāyasmā bhadrāvudho)
Nandiñjahaṁ oghatiṇṇaṁ vimuttaṁ;
Kappañjahaṁ abhiyāce sumedhaṁ,
Sutvāna nāgassa apanamissanti ito.
Nānājanā janapadehi saṅgatā,
Tava vīra vākyaṁ abhikaṅkhamānā;
Tesaṁ tuvaṁ sādhu viyākarohi,
Tathā hi te vidito esa dhammo”.
“Ādānataṇhaṁ vinayetha sabbaṁ,
(bhadrāvudhāti bhagavā)
Uddhaṁ adho tiriyañcāpi majjhe;
Yaṁ yañhi lokasmimupādiyanti,
Teneva māro anveti jantuṁ.
Tasmā pajānaṁ na upādiyetha,
Bhikkhu sato kiñcanaṁ sabbaloke;
Ādānasatte iti pekkhamāno,
Pajaṁ imaṁ maccudheyye visattan”ti.
Bhadrāvudhamāṇavapucchā dvādasamā.
13. Udayamāṇavapucchā
“Jhāyiṁ virajamāsīnaṁ,
(iccāyasmā udayo)
Katakiccaṁ anāsavaṁ;
Pāraguṁ sabbadhammānaṁ,
Atthi pañhena āgamaṁ;
Aññāvimokkhaṁ pabrūhi,
Avijjāya pabhedanaṁ”.
“Pahānaṁ kāmacchandānaṁ,
(udayāti bhagavā)
Domanassāna cūbhayaṁ;
Thinassa ca panūdanaṁ,
Kukkuccānaṁ nivāraṇaṁ.
Upekkhāsatisaṁsuddhaṁ,
dhammatakkapurejavaṁ;
Aññāvimokkhaṁ pabrūmi,
avijjāya pabhedanaṁ”.
“Kiṁsu saṁyojano loko,
kiṁsu tassa vicāraṇaṁ;
Kissassa vippahānena,
nibbānaṁ iti vuccati”.
“Nandisaṁyojano loko,
vitakkassa vicāraṇaṁ;
Taṇhāya vippahānena,
nibbānaṁ iti vuccati”.
“Kathaṁ satassa carato,
viññāṇaṁ uparujjhati;
Bhagavantaṁ puṭṭhumāgamma,
taṁ suṇoma vaco tava”.
“Ajjhattañca bahiddhā ca,
Vedanaṁ nābhinandato;
Evaṁ satassa carato,
Viññāṇaṁ uparujjhatī”ti.
Udayamāṇavapucchā terasamā.
14. Posālamāṇavapucchā
“Yo atītaṁ ādisati,
(iccāyasmā posālo)
Anejo chinnasaṁsayo;
Pāraguṁ sabbadhammānaṁ,
Atthi pañhena āgamaṁ.
Vibhūtarūpasaññissa,
sabbakāyappahāyino;
Ajjhattañca bahiddhā ca,
natthi kiñcīti passato;
Ñāṇaṁ sakkānupucchāmi,
kathaṁ neyyo tathāvidho”.
“Viññāṇaṭṭhitiyo sabbā,
(posālāti bhagavā)
Abhijānaṁ tathāgato;
Tiṭṭhantamenaṁ jānāti,
Vimuttaṁ tapparāyaṇaṁ.
Ākiñcaññasambhavaṁ ñatvā,
Nandī saṁyojanaṁ iti;
Evametaṁ abhiññāya,
Tato tattha vipassati;
Etaṁ ñāṇaṁ tathaṁ tassa,
Brāhmaṇassa vusīmato”ti.
Posālamāṇavapucchā cuddasamā.
15. Mogharājamāṇavapucchā
“Dvāhaṁ sakkaṁ apucchissaṁ,
(iccāyasmā mogharājā)
Na me byākāsi cakkhumā;
Yāvatatiyañca devīsi,
Byākarotīti me sutaṁ.
Ayaṁ loko paro loko,
brahmaloko sadevako;
Diṭṭhiṁ te nābhijānāti,
gotamassa yasassino.
Evaṁ abhikkantadassāviṁ,
atthi pañhena āgamaṁ;
Kathaṁ lokaṁ avekkhantaṁ,
maccurājā na passati”.
“Suññato lokaṁ avekkhassu,
Mogharāja sadā sato;
Attānudiṭṭhiṁ ūhacca,
Evaṁ maccutaro siyā;
Evaṁ lokaṁ avekkhantaṁ,
Maccurājā na passatī”ti.
Mogharājamāṇavapucchā pannarasamā.
16. Piṅgiyamāṇavapucchā
“Jiṇṇohamasmi abalo vītavaṇṇo,
(iccāyasmā piṅgiyo)
Nettā na suddhā savanaṁ na phāsu;
Māhaṁ nassaṁ momuho antarāva,
Ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ;
Jātijarāya idha vippahānaṁ”.
“Disvāna rūpesu vihaññamāne,
(piṅgiyāti bhagavā)
Ruppanti rūpesu janā pamattā;
Tasmā tuvaṁ piṅgiya appamatto,
Jahassu rūpaṁ apunabbhavāya”.
“Disā catasso vidisā catasso,
Uddhaṁ adho dasa disā imāyo;
Na tuyhaṁ adiṭṭhaṁ asutaṁ amutaṁ,
Atho aviññātaṁ kiñcanamatthi loke;
Ācikkha dhammaṁ yamahaṁ vijaññaṁ,
Jātijarāya idha vippahānaṁ”.
“Taṇhādhipanne manuje pekkhamāno,
(piṅgiyāti bhagavā)
Santāpajāte jarasā parete;
Tasmā tuvaṁ piṅgiya appamatto,
Jahassu taṇhaṁ apunabbhavāyā”ti.
Piṅgiyamāṇavapucchā soḷasamā.