Jātaka
Cattālīsanipāta
Tesakuṇavagga
2. Sarabhaṅgajātaka
“Alaṅkatā kuṇḍalino suvatthā,
Veḷuriyamuttātharukhaggabandhā;
Rathesabhā tiṭṭhatha ke nu tumhe,
Kathaṁ vo jānanti manussaloke”.
“Ahamaṭṭhako bhīmaratho panāyaṁ,
Kāliṅgarājā pana uggatoyaṁ;
Susaññatānaṁ isīnaṁ dassanāya,
Idhāgatā pucchitāyemha pañhe”.
“Vehāyasaṁ tiṭṭhasi antalikkhe,
Pathaddhuno pannaraseva cando;
Pucchāmi taṁ yakkha mahānubhāva,
Kathaṁ taṁ jānanti manussaloke”.
“Yamāhu devesu sujampatīti,
Maghavāti taṁ āhu manussaloke;
Sa devarājā idamajja patto,
Susaññatānaṁ isīnaṁ dassanāya”.
“Dūre sutā no isayo samāgatā,
Mahiddhikā iddhiguṇūpapannā;
Vandāmi te ayire pasannacitto,
Ye jīvalokettha manussaseṭṭhā”.
“Gandho isīnaṁ ciradikkhitānaṁ,
Kāyā cuto gacchati mālutena;
Ito paṭikkamma sahassanetta,
Gandho isīnaṁ asuci devarāja”.
“Gandho isīnaṁ ciradikkhitānaṁ,
Kāyā cuto gacchatu mālutena;
Vicitrapupphaṁ surabhiṁva mālaṁ,
Gandhañca etaṁ pāṭikaṅkhāma bhante;
Na hettha devā paṭikkūlasaññino”.
“Purindado bhūtapatī yasassī,
Devānamindo sakko maghavā sujampati;
Sa devarājā asuragaṇappamaddano,
Okāsamākaṅkhati pañha pucchituṁ.
Ko nevimesaṁ idha paṇḍitānaṁ,
Pañhe puṭṭho nipuṇe byākarissati;
Tiṇṇañca raññaṁ manujādhipānaṁ,
Devānamindassa ca vāsavassa”.
“Ayaṁ isi sarabhaṅgo tapassī,
Yato jāto virato methunasmā;
Āceraputto suvinītarūpo,
So nesaṁ pañhāni viyākarissati”.
“Koṇḍañña pañhāni viyākarohi,
Yācanti taṁ isayo sādhurūpā;
Koṇḍañña eso manujesu dhammo,
Yaṁ vuddhamāgacchati esa bhāro”.
“Katāvakāsā pucchantu bhonto,
Yaṁ kiñci pañhaṁ manasābhipatthitaṁ;
Ahañhi taṁ taṁ vo viyākarissaṁ,
Ñatvā sayaṁ lokamimaṁ parañca”.
Tato ca maghavā sakko,
atthadassī purindado;
Apucchi paṭhamaṁ pañhaṁ,
yañcāsi abhipatthitaṁ.
“Kiṁ sū vadhitvā na kadāci socati,
Kissappahānaṁ isayo vaṇṇayanti;
Kassīdha vuttaṁ pharusaṁ khametha,
Akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṁ”.
“Kodhaṁ vadhitvā na kadāci socati,
Makkhappahānaṁ isayo vaṇṇayanti;
Sabbesaṁ vuttaṁ pharusaṁ khametha,
Etaṁ khantiṁ uttamamāhu santo”.
“Sakkā ubhinnaṁ vacanaṁ titikkhituṁ,
Sadisassa vā seṭṭhatarassa vāpi;
Kathaṁ nu hīnassa vaco khametha,
Akkhāhi me koṇḍañña etamatthaṁ”.
“Bhayā hi seṭṭhassa vaco khametha,
Sārambhahetū pana sādisassa;
Yo cīdha hīnassa vaco khametha,
Etaṁ khantiṁ uttamamāhu santo”.
“Kathaṁ vijaññā catupattharūpaṁ,
Seṭṭhaṁ sarikkhaṁ athavāpi hīnaṁ;
Virūparūpena caranti santo,
Tasmā hi sabbesaṁ vaco khametha”.
“Na hetamatthaṁ mahatīpi senā,
Sarājikā yujjhamānā labhetha;
Yaṁ khantimā sappuriso labhetha,
Khantī balassūpasamanti verā”.
“Subhāsitaṁ te anumodiyāna,
Aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
Yathā ahuṁ daṇḍakī nāḷikero,
Athajjuno kalābu cāpi rājā;
Tesaṁ gatiṁ brūhi supāpakamminaṁ,
Katthūpapannā isinaṁ viheṭhakā”.
“Kisañhi vacchaṁ avakiriya daṇḍakī,
Ucchinnamūlo sajano saraṭṭho;
Kukkuḷanāme nirayamhi paccati,
Tassa phuliṅgāni patanti kāye.
Yo saññate pabbajite aheṭhayi,
Dhammaṁ bhaṇante samaṇe adūsake;
Taṁ nāḷikeraṁ sunakhā parattha,
Saṅgamma khādanti viphandamānaṁ.
Athajjuno niraye sattisūle,
Avaṁsiro patito uddhampādo;
Aṅgīrasaṁ gotamaṁ heṭhayitvā,
Khantiṁ tapassiṁ cirabrahmacāriṁ.
Yo khaṇḍaso pabbajitaṁ achedayi,
Khantiṁ vadantaṁ samaṇaṁ adūsakaṁ;
Kalābuvīciṁ upapajja paccati,
Mahāpatāpaṁ kaṭukaṁ bhayānakaṁ.
Etāni sutvā nirayāni paṇḍito,
Aññāni pāpiṭṭhatarāni cettha;
Dhammaṁ care samaṇabrāhmaṇesu,
Evaṅkaro saggamupeti ṭhānaṁ”.
“Subhāsitaṁ te anumodiyāna,
Aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
Kathaṁvidhaṁ sīlavantaṁ vadanti,
Kathaṁvidhaṁ paññavantaṁ vadanti;
Kathaṁvidhaṁ sappurisaṁ vadanti,
Kathaṁvidhaṁ no siri no jahāti”.
“Kāyena vācāya ca yodha saññato,
Manasā ca kiñci na karoti pāpaṁ;
Na attahetū alikaṁ bhaṇeti,
Tathāvidhaṁ sīlavantaṁ vadanti.
Gambhīrapañhaṁ manasābhicintayaṁ,
Nāccāhitaṁ kamma karoti luddaṁ;
Kālāgataṁ atthapadaṁ na riñcati,
Tathāvidhaṁ paññavantaṁ vadanti.
Yo ve kataññū katavedi dhīro,
Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hoti;
Dukhitassa sakkacca karoti kiccaṁ,
Tathāvidhaṁ sappurisaṁ vadanti.
Etehi sabbehi guṇehupeto,
Saddho mudū saṁvibhāgī vadaññū;
Saṅgāhakaṁ sakhilaṁ saṇhavācaṁ,
Tathāvidhaṁ no siri no jahāti”.
“Subhāsitaṁ te anumodiyāna,
Aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
Sīlaṁ siriñcāpi satañca dhammaṁ,
Paññañca kaṁ seṭṭhataraṁ vadanti”.
“Paññā hi seṭṭhā kusalā vadanti,
Nakkhattarājāriva tārakānaṁ;
Sīlaṁ sīrī cāpi satañca dhammo,
Anvāyikā paññavato bhavanti”.
“Subhāsitaṁ te anumodiyāna,
Aññaṁ taṁ pucchāmi tadiṅgha brūhi;
Kathaṅkaro kintikaro kimācaraṁ,
Kiṁ sevamāno labhatīdha paññaṁ;
Paññāya dāni paṭipadaṁ vadehi,
Kathaṅkaro paññavā hoti macco”.
“Sevetha vuddhe nipuṇe bahussute,
Uggāhako ca paripucchako siyā;
Suṇeyya sakkacca subhāsitāni,
Evaṅkaro paññavā hoti macco.
Sa paññavā kāmaguṇe avekkhati,
Aniccato dukkhato rogato ca;
Evaṁ vipassī pajahāti chandaṁ,
Dukkhesu kāmesu mahabbhayesu.
Sa vītarāgo pavineyya dosaṁ,
Mettaṁ cittaṁ bhāvaye appamāṇaṁ;
Sabbesu bhūtesu nidhāya daṇḍaṁ,
Anindito brahmamupeti ṭhānaṁ”.
“Mahatthiyaṁ āgamanaṁ ahosi,
Tavamaṭṭhakā bhīmarathassa cāpi;
Kāliṅgarājassa ca uggatassa,
Sabbesa vo kāmarāgo pahīno”.
“Evametaṁ paracittavedi,
Sabbesa no kāmarāgo pahīno;
Karohi okāsamanuggahāya,
Yathā gatiṁ te abhisambhavema”.
“Karomi okāsamanuggahāya,
Tathā hi vo kāmarāgo pahīno;
Pharātha kāyaṁ vipulāya pītiyā,
Yathā gatiṁ me abhisambhavetha”.
“Sabbaṁ karissāma tavānusāsaniṁ,
Yaṁ yaṁ tuvaṁ vakkhasi bhūripañña;
Pharāma kāyaṁ vipulāya pītiyā,
Yathā gatiṁ te abhisambhavema”.
“Katāya vacchassa kisassa pūjā,
Gacchantu bhonto isayo sādhurūpā;
Jhāne ratā hotha sadā samāhitā,
Esā ratī pabbajitassa seṭṭhā”.
Sutvāna gāthā paramatthasaṁhitā,
Subhāsitā isinā paṇḍitena;
Te vedajātā anumodamānā,
Pakkāmu devā devapuraṁ yasassino.
Gāthā imā atthavatī subyañjanā,
Subhāsitā isinā paṇḍitena;
Yo kocimā aṭṭhikatvā suṇeyya,
Labhetha pubbāpariyaṁ visesaṁ;
Laddhāna pubbāpariyaṁ visesaṁ,
Adassanaṁ maccurājassa gacche.
“Sālissaro sāriputto,
meṇḍissaro ca kassapo;
Pabbato anuruddho ca,
kaccāyano ca devalo.
Anusisso ca ānando,
kisavaccho ca kolito;
Nārado udāyitthero,
parisā buddhaparisā;
Sarabhaṅgo lokanātho,
evaṁ dhāretha jātakan”ti.
Sarabhaṅgajātakaṁ dutiyaṁ.