Jātaka
Cattālīsanipāta
Tesakuṇavagga
4. Saṅkhapālajātaka
“Ariyāvakāsosi pasannanetto,
Maññe bhavaṁ pabbajito kulamhā;
Kathaṁ nu vittāni pahāya bhoge,
Pabbaji nikkhamma gharā sapañña”.
“Sayaṁ vimānaṁ naradeva disvā,
Mahānubhāvassa mahoragassa;
Disvāna puññāna mahāvipākaṁ,
Saddhāyahaṁ pabbajitomhi rāja”.
“Na kāmakāmā na bhayā na dosā,
Vācaṁ musā pabbajitā bhaṇanti;
Akkhāhi me pucchito etamatthaṁ,
Sutvāna me jāyihitippasādo”.
“Vāṇijja raṭṭhādhipa gacchamāno,
Pathe addasāsimhi bhojaputte;
Pavaddhakāyaṁ uragaṁ mahantaṁ,
Ādāya gacchante pamodamāne.
Sohaṁ samāgamma janinda tehi,
Pahaṭṭhalomo avacamhi bhīto;
‘Kuhiṁ ayaṁ nīyati bhīmakāyo,
Nāgena kiṁ kāhatha bhojaputtā’.
‘Nāgo ayaṁ nīyati bhojanatthā,
Pavaddhakāyo urago mahanto;
Sāduñca thūlañca muduñca maṁsaṁ,
Na tvaṁ rasaññāsi videhaputta.
Ito mayaṁ gantvā sakaṁ niketaṁ,
Ādāya satthāni vikopayitvā;
Maṁsāni bhokkhāma pamodamānā,
Mayañhi ve sattavo pannagānaṁ’.
‘Sace ayaṁ nīyati bhojanatthā,
Pavaddhakāyo urago mahanto;
Dadāmi vo balibaddāni soḷasa,
Nāgaṁ imaṁ muñcatha bandhanasmā’.
‘Addhā hi no bhakkho ayaṁ manāpo,
Bahū ca no uragā bhuttapubbā;
Karoma te taṁ vacanaṁ aḷāra,
Mittañca no hohi videhaputta’.
Tadāssu te bandhanā mocayiṁsu,
Yaṁ natthuto paṭimokkassa pāse;
Mutto ca so bandhanā nāgarājā,
Pakkāmi pācīnamukho muhuttaṁ.
Gantvāna pācīnamukho muhuttaṁ,
Puṇṇehi nettehi palokayī maṁ;
Tadāssahaṁ piṭṭhito anvagacchiṁ,
Dasaṅguliṁ añjaliṁ paggahetvā.
‘Gaccheva kho tvaṁ taramānarūpo,
Mā taṁ amittā punaraggahesuṁ;
Dukkho hi luddehi punā samāgamo,
Adassanaṁ bhojaputtāna gaccha’.
Agamāsi so rahadaṁ vippasannaṁ,
Nīlobhāsaṁ ramaṇīyaṁ sutitthaṁ;
Samotataṁ jambuhi vetasāhi,
Pāvekkhi nittiṇṇabhayo patīto.
So taṁ pavissa na cirassa nāgo,
Dibbena me pāturahuṁ janinda;
Upaṭṭhahī maṁ pitaraṁva putto,
Hadayaṅgamaṁ kaṇṇasukhaṁ bhaṇanto.
‘Tvaṁ mesi mātā ca pitā aḷāra,
Abbhantaro pāṇadado sahāyo;
Sakañca iddhiṁ paṭilābhakosmi,
Aḷāra passa me nivesanāni;
Pahūtabhakkhaṁ bahuannapānaṁ,
Masakkasāraṁ viya vāsavassa.
Taṁ bhūmibhāgehi upetarūpaṁ,
Asakkharā ceva mudū subhā ca;
Nīcattiṇā apparajā ca bhūmi,
Pāsādikā yattha jahanti sokaṁ.
Anāvakulā veḷuriyūpanīlā,
Catuddisaṁ ambavanaṁ surammaṁ;
Pakkā ca pesī ca phalā suphullā,
Niccotukā dhārayantī phalāni’.
Tesaṁ vanānaṁ naradeva majjhe,
Nivesanaṁ bhassarasannikāsaṁ;
Rajataggaḷaṁ sovaṇṇamayaṁ uḷāraṁ,
Obhāsatī vijjurivantalikkhe.
Maṇīmayā soṇṇamayā uḷārā,
Anekacittā satataṁ sunimmitā;
Paripūrā kaññāhi alaṅkatābhi,
Suvaṇṇakāyūradharāhi rāja.
So saṅkhapālo taramānarūpo,
Pāsādamāruyha anomavaṇṇo;
Sahassathambhaṁ atulānubhāvaṁ,
Yatthassa bhariyā mahesī ahosi.
Ekā ca nārī taramānarūpā,
Ādāya veḷuriyamayaṁ mahagghaṁ;
Subhaṁ maṇiṁ jātimantūpapannaṁ,
Acoditā āsanamabbhihāsi.
Tato maṁ urago hatthe gahetvā,
Nisīdayī pāmukhaāsanasmiṁ;
‘Idamāsanaṁ atra bhavaṁ nisīdatu,
Bhavañhi me aññataro garūnaṁ’.
Aññā ca nārī taramānarūpā,
Ādāya vāriṁ upasaṅkamitvā;
Pādāni pakkhālayī me janinda,
Bhariyāva bhattū patino piyassa.
Aparā ca nārī taramānarūpā,
Paggayha sovaṇṇamayāya pātiyā;
Anekasūpaṁ vividhaṁ viyañjanaṁ,
Upanāmayī bhatta manuññarūpaṁ.
Turiyehi maṁ bhārata bhuttavantaṁ,
Upaṭṭhahuṁ bhattu mano viditvā;
Tatuttariṁ maṁ nipatī mahantaṁ,
Dibbehi kāmehi anappakehi.
‘Bhariyā mametā tisatā aḷāra,
Sabbattamajjhā padumuttarābhā;
Aḷāra etāssu te kāmakārā,
Dadāmi te tā paricārayassu’.
Saṁvaccharaṁ dibbarasānubhutvā,
Tadāssuhaṁ uttarimajjhabhāsiṁ;
‘Nāgassidaṁ kinti kathañca laddhaṁ,
Kathajjhagamāsi vimānaseṭṭhaṁ.
Adhiccaladdhaṁ pariṇāmajaṁ te,
Sayaṅkataṁ udāhu devehi dinnaṁ;
Pucchāmi taṁ nāgarājetamatthaṁ,
Kathajjhagamāsi vimānaseṭṭhaṁ’.
‘Nādhiccaladdhaṁ na pariṇāmajaṁ me,
Na sayaṅkataṁ nāpi devehi dinnaṁ;
Sakehi kammehi apāpakehi,
Puññehi me laddhamidaṁ vimānaṁ’.
‘Kiṁ te vataṁ kiṁ pana brahmacariyaṁ,
Kissa suciṇṇassa ayaṁ vipāko;
Akkhāhi me nāgarājetamatthaṁ,
Kathaṁ nu te laddhamidaṁ vimānaṁ’.
‘Rājā ahosiṁ magadhānamissaro,
Duyyodhano nāma mahānubhāvo;
So ittaraṁ jīvitaṁ saṁviditvā,
Asassataṁ vipariṇāmadhammaṁ.
Annañca pānañca pasannacitto,
Sakkacca dānaṁ vipulaṁ adāsiṁ;
Opānabhūtaṁ me gharaṁ tadāsi,
Santappitā samaṇabrāhmaṇā ca.
Mālañca gandhañca vilepanañca,
Padīpiyaṁ yānamupassayañca;
Acchādanaṁ seyyamathannapānaṁ,
Sakkacca dānāni adamha tattha.
Taṁ me vataṁ taṁ pana brahmacariyaṁ,
Tassa suciṇṇassa ayaṁ vipāko;
Teneva me laddhamidaṁ vimānaṁ,
Pahūtabhakkhaṁ bahuannapānaṁ;
Naccehi gītehi cupetarūpaṁ,
Ciraṭṭhitikaṁ na ca sassatāyaṁ’.
‘Appānubhāvā taṁ mahānubhāvaṁ,
Tejassinaṁ hanti atejavanto;
Kimeva dāṭhāvudha kiṁ paṭicca,
Hatthattamāgacchi vanibbakānaṁ.
Bhayaṁ nu te anvagataṁ mahantaṁ,
Tejo nu te nānvagaṁ dantamūlaṁ;
Kimeva dāṭhāvudha kiṁ paṭicca,
Kilesamāpajji vanibbakānaṁ’.
‘Na me bhayaṁ anvagataṁ mahantaṁ,
Tejo na sakkā mama tehi hantuṁ;
Satañca dhammāni sukittitāni,
Samuddavelāva duraccayāni.
Cātuddasiṁ pañcadasiṁ aḷāra,
Uposathaṁ niccamupāvasāmi;
Athāgamuṁ soḷasa bhojaputtā,
Rajjuṁ gahetvāna daḷhañca pāsaṁ.
Bhetvāna nāsaṁ atikassa rajjuṁ,
Nayiṁsu maṁ samparigayha luddā;
Etādisaṁ dukkhamahaṁ titikkhaṁ,
Uposathaṁ appaṭikopayanto’.
‘Ekāyane taṁ pathe addasaṁsu,
Balena vaṇṇena cupetarūpaṁ;
Siriyā paññāya ca bhāvitosi,
Kiṁ patthayaṁ nāga tapo karosi’.
‘Na puttahetū na dhanassa hetu,
Na āyuno cāpi aḷāra hetu;
Manussayoniṁ abhipatthayāno,
Tasmā parakkamma tapo karomi’.
‘Tvaṁ lohitakkho vihatantaraṁso,
Alaṅkato kappitakesamassu;
Surosito lohitacandanena,
Gandhabbarājāva disā pabhāsasi.
Deviddhipattosi mahānubhāvo,
Sabbehi kāmehi samaṅgibhūto;
Pucchāmi taṁ nāgarājetamatthaṁ,
Seyyo ito kena manussaloko’.
‘Aḷāra nāññatra manussalokā,
Suddhī va saṁvijjati saṁyamo vā;
Ahañca laddhāna manussayoniṁ,
Kāhāmi jātimaraṇassa antaṁ’.
‘Saṁvaccharo me vasato tavantike,
Annena pānena upaṭṭhitosmi;
Āmantayitvāna palemi nāga,
Cirappavutthosmi ahaṁ janinda’.
‘Puttā ca dārā anujīvino ca,
Niccānusiṭṭhā upatiṭṭhathetaṁ;
Kaccinnu taṁ nābhisapittha koci,
Piyañhi me dassanaṁ tuyhaṁ aḷāra’.
‘Yathāpi mātū ca pitū agāre,
Putto piyo paṭivihito vaseyya;
Tatopi mayhaṁ idhameva seyyo,
Cittañhi te nāga mayī pasannaṁ’.
‘Maṇī mamaṁ vijjati lohitaṅko,
Dhanāharo maṇiratanaṁ uḷāraṁ;
Ādāya tvaṁ gaccha sakaṁ niketaṁ,
Laddhā dhanaṁ taṁ maṇimossajassu’.
Diṭṭhā mayā mānusakāpi kāmā,
Asassatā vipariṇāmadhammā;
Ādīnavaṁ kāmaguṇesu disvā,
Saddhāyahaṁ pabbajitomhi rāja.
Dumapphalānīva patanti māṇavā,
Daharā ca vuddhā ca sarīrabhedā;
Etampi disvā pabbajitomhi rāja,
Apaṇṇakaṁ sāmaññameva seyyo”.
“Addhā have sevitabbā sapaññā,
Bahussutā ye bahuṭhānacintino;
Nāgañca sutvāna tavañcaḷāra,
Kāhāmi puññāni anappakāni”.
“Addhā have sevitabbā sapaññā,
Bahussutā ye bahuṭhānacintino;
Nāgañca sutvāna mamañca rāja,
Karohi puññāni anappakānī”ti.
Saṅkhapālajātakaṁ catutthaṁ.