Jātaka
Asītinipāta
Cūḷahaṁsavagga
3. Sudhābhojanajātaka
“Neva kiṇāmi napi vikkiṇāmi,
Na cāpi me sannicayo ca atthi;
Sukiccharūpaṁ vatidaṁ parittaṁ,
Patthodano nālamayaṁ duvinnaṁ”.
“Appamhā appakaṁ dajjā,
anumajjhato majjhakaṁ;
Bahumhā bahukaṁ dajjā,
adānaṁ nupapajjati.
Taṁ taṁ vadāmi kosiya,
dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṁ samārūha,
nekāsī labhate sukhaṁ”.
“Moghañcassa hutaṁ hoti,
moghañcāpi samīhitaṁ;
Atithismiṁ yo nisinnasmiṁ,
eko bhuñjati bhojanaṁ.
Taṁ taṁ vadāmi kosiya,
dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṁ samārūha,
nekāsī labhate sukhaṁ”.
“Saccañcassa hutaṁ hoti,
saccañcāpi samīhitaṁ;
Atithismiṁ yo nisinnasmiṁ,
neko bhuñjati bhojanaṁ.
Taṁ taṁ vadāmi kosiya,
dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṁ samārūha,
nekāsī labhate sukhaṁ”.
“Sarañca juhati poso,
bahukāya gayāya ca;
Doṇe timbarutitthasmiṁ,
sīghasote mahāvahe.
Atra cassa hutaṁ hoti,
atra cassa samīhitaṁ;
Atithismiṁ yo nisinnasmiṁ,
neko bhuñjati bhojanaṁ.
Taṁ taṁ vadāmi kosiya,
dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṁ samārūha,
nekāsī labhate sukhaṁ”.
“Baḷisañhi so nigilati,
dīghasuttaṁ sabandhanaṁ;
Atithismiṁ yo nisinnasmiṁ,
eko bhuñjati bhojanaṁ.
Taṁ taṁ vadāmi kosiya,
dehi dānāni bhuñja ca;
Ariyamaggaṁ samārūha,
nekāsī labhate sukhaṁ”.
“Uḷāravaṇṇā vata brāhmaṇā ime,
Ayañca vo sunakho kissa hetu;
Uccāvacaṁ vaṇṇanibhaṁ vikubbati,
Akkhātha no brāhmaṇā ke nu tumhe”.
“Cando ca suriyo ca ubho idhāgatā,
Ayaṁ pana mātali devasārathi;
Sakkohamasmi tidasānamindo,
Eso ca kho pañcasikhoti vuccati.
Pāṇissarā mudiṅgā ca,
murajālambarāni ca;
Suttamenaṁ pabodhenti,
paṭibuddho ca nandati.
Ye kecime maccharino kadariyā,
Paribhāsakā samaṇabrāhmaṇānaṁ;
Idheva nikkhippa sarīradehaṁ,
Kāyassa bhedā nirayaṁ vajanti.
Ye kecime suggatimāsamānā,
Dhamme ṭhitā saṁyame saṁvibhāge;
Idheva nikkhippa sarīradehaṁ,
Kāyassa bhedā sugatiṁ vajanti.
Tvaṁ nosi ñāti purimāsu jātisu,
So maccharī rosako pāpadhammo;
Taveva atthāya idhāgatamhā,
Mā pāpadhammo nirayaṁ gamittha”.
“Addhā maṁ vo hitakāmā,
yaṁ maṁ samanusāsatha;
Sohaṁ tathā karissāmi,
sabbaṁ vuttaṁ hitesibhi.
Esāhamajjeva upāramāmi,
Na cāpihaṁ kiñci kareyya pāpaṁ;
Na cāpi me kiñci adeyyamatthi,
Na cāpidatvā udakaṁ pivāmi.
Evañca me dadato sabbakālaṁ,
Bhogā ime vāsava khīyissanti;
Tato ahaṁ pabbajissāmi sakka,
Hitvāna kāmāni yathodhikāni”.
Naguttame girivare gandhamādane,
Modanti tā devavarābhipālitā;
Athāgamā isivaro sabbalokagū,
Supupphitaṁ dumavarasākhamādiya.
Suciṁ sugandhaṁ tidasehi sakkataṁ,
Pupphuttamaṁ amaravarehi sevitaṁ;
Aladdha maccehi va dānavehi vā,
Aññatra devehi tadārahaṁ hidaṁ.
Tato catasso kanakattacūpamā,
Uṭṭhāya nāriyo pamadādhipā muniṁ;
Āsā ca saddhā ca sirī tato hirī,
Iccabravuṁ nāradadeva brāhmaṇaṁ.
“Sace anuddiṭṭhaṁ tayā mahāmuni,
Pupphaṁ imaṁ pārichattassa brahme;
Dadāhi no sabbā gati te ijjhatu,
Tuvampi no hohi yatheva vāsavo”.
Taṁ yācamānābhisamekkha nārado,
Iccabravī saṅkalahaṁ udīrayi;
“Na mayhamatthatthi imehi koci naṁ,
Yāyeva vo seyyasi sā piḷandhatha”.
“Tvaṁ nottamevābhisamekkha nārada,
Yassicchasi tassā anuppavecchasu;
Yassā hi no nārada tvaṁ padassasi,
Sāyeva no hehiti seṭṭhasammatā”.
“Akallametaṁ vacanaṁ sugatte,
Ko brāhmaṇo saṅkalahaṁ udīraye;
Gantvāna bhūtādhipameva pucchatha,
Sace na jānātha idhuttamādhamaṁ”.
Tā nāradena paramappakopitā,
Udīritā vaṇṇamadena mattā;
Sakāse gantvāna sahassacakkhuno,
“Pucchiṁsu bhūtādhipaṁ kā nu seyyasi”.
Tā disvā āyattamanā purindado,
Iccabravī devavaro katañjalī;
“Sabbāva vo hotha sugatte sādisī,
Ko neva bhadde kalahaṁ udīrayi”.
“Yo sabbalokaccarito mahāmuni,
Dhamme ṭhito nārado saccanikkamo;
So nobravi girivare gandhamādane,
Gantvāna bhūtādhipameva pucchatha;
Sace na jānātha idhuttamādhamaṁ”.
“Asu brahāraññacaro mahāmuni,
Nādatvā bhattaṁ varagatte bhuñjati;
Viceyya dānāni dadāti kosiyo,
Yassā hi so dassati sāva seyyasi”.
“Asū hi yo sammati dakkhiṇaṁ disaṁ,
Gaṅgāya tīre himavantapassani;
Sa kosiyo dullabhapānabhojano,
Tassa sudhaṁ pāpaya devasārathi”.
Sa mātalī devavarena pesito,
Sahassayuttaṁ abhiruyha sandanaṁ;
Sukhippameva upagamma assamaṁ,
Adissamāno munino sudhaṁ adā.
“Udaggihuttaṁ upatiṭṭhato hi me,
Pabhaṅkaraṁ lokatamonuduttamaṁ;
Sabbāni bhūtāni adhicca vāsavo,
Ko neva me pāṇisu kiṁ sudhodahi.
Saṅkhūpamaṁ setamatulyadassanaṁ,
Suciṁ sugandhaṁ piyarūpamabbhutaṁ;
Adiṭṭhapubbaṁ mama jātu cakkhubhi,
Kā devatā pāṇisu kiṁ sudhodahi”.
“Ahaṁ mahindena mahesi pesito,
Sudhābhihāsiṁ turito mahāmuni;
Jānāsi maṁ mātali devasārathi,
Bhuñjassu bhattuttama mābhivārayi.
Bhuttā ca sā dvādasa hanti pāpake,
Khudaṁ pipāsaṁ aratiṁ daraklamaṁ;
Kodhūpanāhañca vivādapesuṇaṁ,
Sītuṇha tandiñca rasuttamaṁ idaṁ”.
“Na kappatī mātali mayha bhuñjituṁ,
Pubbe adatvā iti me vatuttamaṁ;
Na cāpi ekāsnamarīyapūjitaṁ,
Asaṁvibhāgī ca sukhaṁ na vindati”.
“Thīghātakā ye cime pāradārikā,
Mittadduno ye ca sapanti subbate;
Sabbe ca te maccharipañcamādhamā,
Tasmā adatvā udakampi nāsniye.
Sohitthiyā vā purisassa vā pana,
Dassāmi dānaṁ vidusampavaṇṇitaṁ;
Saddhā vadaññū idha vītamaccharā,
Bhavanti hete sucisaccasammatā”.
Ato matā devavarena pesitā,
Kaññā catasso kanakattacūpamā;
Āsā ca saddhā ca sirī tato hirī,
Taṁ assamaṁ āgamu yattha kosiyo.
Tā disvā sabbo paramappamodito,
Subhena vaṇṇena sikhārivaggino;
Kaññā catasso caturo catuddisā,
Iccabravī mātalino ca sammukhā.
“Purimaṁ disaṁ kā tvaṁ pabhāsi devate,
Alaṅkatā tāravarāva osadhī;
Pucchāmi taṁ kañcanavelliviggahe,
Ācikkha me tvaṁ katamāsi devatā”.
“Sirāha devī manujebhi pūjitā,
Apāpasattūpanisevinī sadā;
Sudhāvivādena tavantimāgatā,
Taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya.
Yassāhamicchāmi sudhaṁ mahāmuni,
So sabbakāmehi naro pamodati;
Sirīti maṁ jānahi jūhatuttama,
Taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya”.
“Sippena vijjācaraṇena buddhiyā,
Narā upetā paguṇā sakammunā;
Tayā vihīnā na labhanti kiñcanaṁ,
Tayidaṁ na sādhu yadidaṁ tayā kataṁ.
Passāmi posaṁ alasaṁ mahagghasaṁ,
Sudukkulīnampi arūpimaṁ naraṁ;
Tayānugutto siri jātimāmapi,
Peseti dāsaṁ viya bhogavā sukhī.
Taṁ taṁ asaccaṁ avibhajjaseviniṁ,
Jānāmi mūḷhaṁ vidurānupātiniṁ;
Na tādisī arahati āsanūdakaṁ,
Kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi”.
“Kā sukkadāṭhā paṭimukkakuṇḍalā,
Cittaṅgadā kambuvimaṭṭhadhārinī;
Osittavaṇṇaṁ paridayha sobhasi,
Kusaggirattaṁ apiḷayha mañjariṁ.
Migīva bhantā saracāpadhārinā,
Virādhitā mandamiva udikkhasi;
Ko te dutīyo idha mandalocane,
Na bhāyasi ekikā kānane vane”.
“Na me dutīyo idha matthi kosiya,
Masakkasārappabhavamhi devatā;
Āsā sudhāsāya tavantimāgatā,
Taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya”.
“Āsāya yanti vāṇijā dhanesino,
Nāvaṁ samāruyha parenti aṇṇave;
Te tattha sīdanti athopi ekadā,
Jīnādhanā enti vinaṭṭhapābhatā.
Āsāya khettāni kasanti kassakā,
Vapanti bījāni karontupāyaso;
Ītīnipātena avuṭṭhitāya vā,
Na kiñci vindanti tato phalāgamaṁ.
Athattakārāni karonti bhattusu,
Āsaṁ purakkhatvā narā sukhesino;
Te bhatturatthā atigāḷhitā puna,
Disā panassanti aladdha kiñcanaṁ.
Hitvāna dhaññañca dhanañca ñātake,
Āsāya saggādhimanā sukhesino;
Tapanti lūkhampi tapaṁ cirantaraṁ,
Kumaggamāruyha parenti duggatiṁ.
Āsā visaṁvādikasammatā ime,
Āse sudhāsaṁ vinayassu attani;
Na tādisī arahati āsanūdakaṁ,
Kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi”.
“Daddallamānā yasasā yasassinī,
Jighaññanāmavhayanaṁ disaṁ pati;
Pucchāmi taṁ kañcanavelliviggahe,
Ācikkha me tvaṁ katamāsi devatā”.
“Saddhāha devī manujehi pūjitā,
Apāpasattūpanisevinī sadā;
Sudhāvivādena tavantimāgatā,
Taṁ maṁ sudhāya varapañña bhājaya”.
“Dānaṁ damaṁ cāgamathopi saṁyamaṁ,
Ādāya saddhāya karonti hekadā;
Theyyaṁ musā kūṭamathopi pesuṇaṁ,
Karonti heke puna viccutā tayā.
Bhariyāsu poso sadisīsu pekkhavā,
Sīlūpapannāsu patibbatāsupi;
Vinetvāna chandaṁ kulitthiyāsupi,
Karoti saddhaṁ puna kumbhadāsiyā.
Tvameva saddhe paradārasevinī,
Pāpaṁ karosi kusalampi riñcasi;
Na tādisī arahati āsanūdakaṁ,
Kuto sudhā gaccha na mayha ruccasi”.
“Jighaññarattiṁ aruṇasmimūhate,
Yā dissati uttamarūpavaṇṇinī;
Tathūpamā maṁ paṭibhāsi devate,
Ācikkha me tvaṁ katamāsi accharā.
Kālā nidāgheriva aggijāriva,
Anileritā lohitapattamālinī;
Kā tiṭṭhasi mandamigāvalokayaṁ,
Bhāsesamānāva giraṁ na muñcasi”.
“Hirāha devī manujehi pūjitā,
Apāpasattūpanisevinī sadā;
Sudhāvivādena tavantimāgatā,
Sāhaṁ na sakkomi sudhampi yācituṁ;
Kopīnarūpā viya yācanitthiyā”.
“Dhammena ñāyena sugatte lacchasi,
Eso hi dhammo na hi yācanā sudhā;
Taṁ taṁ ayācantimahaṁ nimantaye,
Sudhāya yañcicchasi tampi dammi te.
Sā tvaṁ mayā ajja sakamhi assame,
Nimantitā kañcanavelliviggahe;
Tuvañhi me sabbarasehi pūjiyā,
Taṁ pūjayitvāna sudhampi asniye”.
Sā kosiyenānumatā jutīmatā,
Addhā hiri rammaṁ pāvisi yassamaṁ;
Udakavantaṁ phalamariyapūjitaṁ,
Apāpasattūpanisevitaṁ sadā.
Rukkhaggahānā bahukettha pupphitā,
Ambā piyālā panasā ca kiṁsukā;
Sobhañjanā loddamathopi padmakā,
Kekā ca bhaṅgā tilakā supupphitā.
Sālā karerī bahukettha jambuyo,
Assatthanigrodhamadhukavetasā;
Uddālakā pāṭali sinduvārakā,
Manuññagandhā mucalindaketakā.
Hareṇukā veḷukā keṇu tindukā,
Sāmākanīvāramathopi cīnakā;
Mocā kadalī bahukettha sāliyo,
Pavīhayo ābhūjino ca taṇḍulā.
Tassevuttarapassena,
jātā pokkharaṇī sivā;
Akakkasā apabbhārā,
sādhu appaṭigandhikā.
Tattha macchā sanniratā,
khemino bahubhojanā;
Siṅgū savaṅkā saṅkulā,
satavaṅkā ca rohitā;
Āḷigaggarakākiṇṇā,
pāṭhīnā kākamacchakā.
Tattha pakkhī sanniratā,
khemino bahubhojanā;
Haṁsā koñcā mayūrā ca,
cakkavākā ca kukkuhā;
Kuṇālakā bahū citrā,
sikhaṇḍī jīvajīvakā.
Tattha pānāya māyanti,
nānā migagaṇā bahū;
Sīhā byagghā varāhā ca,
acchakokataracchayo.
Palāsādā gavajā ca,
mahiṁsā rohitā rurū;
Eṇeyyā ca varāhā ca,
gaṇino nīkasūkarā;
Kadalimigā bahukettha,
biḷārā sasakaṇṇikā.
Chamāgirī pupphavicitrasanthatā,
Dijābhighuṭṭhā dijasaṅghasevitā.
Sā suttacā nīladumābhilambitā,
Vijju mahāmegharivānupajjatha;
Tassā susambandhasiraṁ kusāmayaṁ,
Suciṁ sugandhaṁ ajinūpasevitaṁ;
Atricca kocchaṁ hirimetadabravi,
“Nisīda kalyāṇi sukhayidamāsanaṁ”.
Tassā tadā kocchagatāya kosiyo,
Yadicchamānāya jaṭājinandharo;
Navehi pattehi sayaṁ sahūdakaṁ,
Sudhābhihāsī turito mahāmuni.
Sā taṁ paṭiggayha ubhohi pāṇibhi,
Iccabravi attamanā jaṭādharaṁ;
“Handāhaṁ etarahi pūjitā tayā,
Gaccheyyaṁ brahme tidivaṁ jitāvinī”.
Sā kosiyenānumatā jutīmatā,
Udīritā vaṇṇamadena mattā;
Sakāse gantvāna sahassacakkhuno,
“Ayaṁ sudhā vāsava dehi me jayaṁ”.
Tamena sakkopi tadā apūjayi,
Sahindadevā surakaññamuttamaṁ;
Sā pañjalī devamanussapūjitā,
Navamhi kocchamhi yadā upāvisi.
Tameva saṁsī punadeva mātaliṁ,
Sahassanetto tidasānamindo;
“Gantvāna vākyaṁ mama brūhi kosiyaṁ,
‘Āsāya saddhā siriyā ca kosiya;
Hirī sudhaṁ kena malattha hetunā’”.
Taṁ suplavatthaṁ udatārayī rathaṁ,
Daddallamānaṁ upakāriyasādisaṁ;
Jambonadīsaṁ tapaneyyasannibhaṁ,
Alaṅkataṁ kañcanacittasannibhaṁ.
Suvaṇṇacandettha bahū nipātitā,
Hatthī gavāssā kikibyagghadīpiyo;
Eṇeyyakā laṅghamayettha pakkhino,
Migettha veḷuriyamayā yudhā yutā.
Tatthassarājaharayo ayojayuṁ,
Dasasatāni susunāgasādise;
Alaṅkate kañcanajāluracchade,
Āveḷine saddagame asaṅgite.
Taṁ yānaseṭṭhaṁ abhiruyha mātali,
Disā imāyo abhinādayittha;
Nabhañca selañca vanappatiniñca,
Sasāgaraṁ pabyathayittha mediniṁ.
Sa khippameva upagamma assamaṁ,
Pāvāramekaṁsakato katañjalī;
Bahussutaṁ vuddhaṁ vinītavantaṁ,
Iccabravī mātali devabrāhmaṇaṁ.
“Indassa vākyaṁ nisāmehi kosiya,
Dūto ahaṁ pucchati taṁ purindado;
‘Āsāya saddhā siriyā ca kosiya,
Hirī sudhaṁ kena malattha hetunā’”.
“Andhā sirī maṁ paṭibhāti mātali,
Saddhā aniccā pana devasārathi;
Āsā visaṁvādikasammatā hi me,
Hirī ca ariyamhi guṇe patiṭṭhitā”.
“Kumāriyo yācimā gottarakkhitā,
Jiṇṇā ca yā yā ca sabhattuitthiyo;
Tā chandarāgaṁ purisesu uggataṁ,
Hiriyā nivārenti sacittamattano.
Saṅgāmasīse sarasattisaṁyute,
Parājitānaṁ patataṁ palāyinaṁ;
Hiriyā nivattanti jahitva jīvitaṁ,
Te sampaṭicchanti punā hirīmanā.
Velā yathā sāgaravegavārinī,
Hirāya hi pāpajanaṁ nivārinī;
Taṁ sabbaloke hirimariyapūjitaṁ,
Indassa taṁ vedaya devasārathi”.
“Ko te imaṁ kosiya diṭṭhimodahi,
Brahmā mahindo atha vā pajāpati;
Hirāya devesu hi seṭṭhasammatā,
Dhītā mahindassa mahesi jāyatha”.
“Handehi dāni tidivaṁ apakkama,
Rathaṁ samāruyha mamāyitaṁ imaṁ;
Indo ca taṁ indasagotta kaṅkhati,
Ajjeva tvaṁ indasahabyataṁ vaja”.
“Evaṁ visujjhanti apāpakammino,
Atho suciṇṇassa phalaṁ na nassati;
Ye keci maddakkhu sudhāya bhojanaṁ,
Sabbeva te indasahabyataṁ gatā.
Hirī uppalavaṇṇāsi,
kosiyo dānapati bhikkhu;
Anuruddho pañcasikho,
ānando āsi mātali.
Sūriyo kassapo bhikkhu,
moggallānosi candimā;
Nārado sāriputtosi,
sambuddho āsi vāsavo”ti.
Sudhābhojanajātakaṁ tatiyaṁ.