Jātaka
Mahānipāta
Mūgapakkhavagga
3 Suvaṇṇasāmajātaka
“Ko nu maṁ usunā vijjhi,
pamattaṁ udahārakaṁ;
Khattiyo brāhmaṇo vesso,
ko maṁ viddhā nilīyasi.
Na me maṁsāni khajjāni,
Cammenattho na vijjati;
Atha kena nu vaṇṇena,
Viddheyyaṁ maṁ amaññatha.
Ko vā tvaṁ kassa vā putto,
kathaṁ jānemu taṁ mayaṁ;
Puṭṭho me samma akkhāhi,
kiṁ maṁ viddhā nilīyasi”.
“Rājāhamasmi kāsīnaṁ,
pīḷiyakkhoti maṁ vidū;
Lobhā raṭṭhaṁ pahitvāna,
migamesaṁ carāmahaṁ.
Issatthe casmi kusalo,
daḷhadhammoti vissuto;
Nāgopi me na mucceyya,
āgato usupātanaṁ.
Ko vā tvaṁ kassa vā putto,
kathaṁ jānemu taṁ mayaṁ;
Pituno attano cāpi,
nāmagottaṁ pavedaya”.
“Nesādaputto bhaddante,
sāmo iti maṁ ñātayo;
Āmantayiṁsu jīvantaṁ,
svajjevāhaṁ gato saye.
Viddhosmi puthusallena,
savisena yathā migo;
Sakamhi lohite rāja,
passa semi paripluto.
Paṭivāmagataṁ sallaṁ,
passa dhimhāmi lohitaṁ;
Āturo tyānupucchāmi,
kiṁ maṁ viddhā nilīyasi.
Ajinamhi haññate dīpi,
nāgo dantehi haññate;
Atha kena nu vaṇṇena,
viddheyyaṁ maṁ amaññatha”.
“Migo upaṭṭhito āsi,
āgato usupātanaṁ;
Taṁ disvā ubbijī sāma,
tena kodho mamāvisi”.
“Yato sarāmi attānaṁ,
yato pattosmi viññutaṁ;
Na maṁ migā uttasanti,
araññe sāpadānipi.
Yato nidhiṁ parihariṁ,
yato pattosmi yobbanaṁ;
Na maṁ migā uttasanti,
araññe sāpadānipi.
Bhīrū kimpurisā rāja,
pabbate gandhamādane;
Sammodamānā gacchāma,
pabbatāni vanāni ca.
Na maṁ migā uttasanti,
araññe sāpadānipi;
Atha kena nu vaṇṇena,
utrāsanti migā mamaṁ”.
“Na taṁ tasa migo sāma,
kiṁ tāhaṁ alikaṁ bhaṇe;
Kodhalobhābhibhūtāhaṁ,
usuṁ te taṁ avassajiṁ.
Kuto nu sāma āgamma,
kassa vā pahito tuvaṁ;
Udahāro nadiṁ gaccha,
āgato migasammataṁ”.
“Andhā mātāpitā mayhaṁ,
te bharāmi brahāvane;
Tesāhaṁ udakāhāro,
āgato migasammataṁ.
Atthi nesaṁ usāmattaṁ,
atha sāhassa jīvitaṁ;
Udakassa alābhena,
maññe andhā marissare.
Na me idaṁ tathā dukkhaṁ,
labbhā hi pumunā idaṁ;
Yañca ammaṁ na passāmi,
taṁ me dukkhataraṁ ito.
Na me idaṁ tathā dukkhaṁ,
labbhā hi pumunā idaṁ;
Yañca tātaṁ na passāmi,
taṁ me dukkhataraṁ ito.
Sā nūna kapaṇā ammā,
cirarattāya rucchati;
Aḍḍharatte va ratte vā,
nadīva avasucchati.
So nūna kapaṇo tāto,
cirarattāya rucchati;
Aḍḍharatte va ratte vā,
nadīva avasucchati.
Uṭṭhānapādacariyāya,
pādasambāhanassa ca;
Sāma tāta vilapantā,
hiṇḍissanti brahāvane.
Idampi dutiyaṁ sallaṁ,
kampeti hadayaṁ mamaṁ;
Yañca andhe na passāmi,
maññe hissāmi jīvitaṁ”.
“Mā bāḷhaṁ paridevesi,
sāma kalyāṇadassana;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
bharissaṁ te brahāvane.
Issatthe casmi kusalo,
daḷhadhammoti vissuto;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
bharissaṁ te brahāvane.
Migānaṁ vighāsamanvesaṁ,
Vanamūlaphalāni ca;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
Bharissaṁ te brahāvane.
Katamaṁ taṁ vanaṁ sāma,
yattha mātāpitā tava;
Ahaṁ te tathā bharissaṁ,
yathā te abharī tuvaṁ”.
“Ayaṁ ekapadī rāja,
yoyaṁ ussīsake mama;
Ito gantvā aḍḍhakosaṁ,
tattha nesaṁ agārakaṁ;
Yattha mātāpitā mayhaṁ,
te bharassu ito gato.
Namo te kāsirājatthu,
namo te kāsivaḍḍhana;
Andhā mātāpitā mayhaṁ,
te bharassu brahāvane.
Añjaliṁ te paggaṇhāmi,
kāsirāja namatthu te;
Mātaraṁ pitaraṁ mayhaṁ,
vutto vajjāsi vandanaṁ”.
Idaṁ vatvāna so sāmo,
yuvā kalyāṇadassano;
Mucchito visavegena,
visaññī samapajjatha.
Sa rājā paridevesi,
bahuṁ kāruññasañhitaṁ;
“Ajarāmarohaṁ āsiṁ,
ajjetaṁ ñāmi no pure;
Sāmaṁ kālaṅkataṁ disvā,
natthi maccussa nāgamo.
Yassu maṁ paṭimanteti,
savisena samappito;
Svajja evaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsati.
Nirayaṁ nūna gacchāmi,
ettha me natthi saṁsayo;
Tadā hi pakataṁ pāpaṁ,
cirarattāya kibbisaṁ.
Bhavanti tassa vattāro,
gāme kibbisakārako;
Araññe nimmanussamhi,
ko maṁ vattumarahati.
Sārayanti hi kammāni,
gāme saṅgaccha māṇavā;
Araññe nimmanussamhi,
ko nu maṁ sārayissati”.
Sā devatā antarahitā,
pabbate gandhamādane;
Raññova anukampāya,
imā gāthā abhāsatha.
“Āguṁ kira mahārāja,
akari kamma dukkaṭaṁ;
Adūsakā pitāputtā,
tayo ekūsunā hatā.
Ehi taṁ anusikkhāmi,
yathā te sugatī siyā;
Dhammenandhe vane posa,
maññehaṁ sugatī tayā”.
Sa rājā paridevitvā,
bahuṁ kāruññasañhitaṁ;
Udakakumbhamādāya,
pakkāmi dakkhiṇāmukho.
“Kassa nu eso padasaddo,
manussasseva āgato;
Neso sāmassa nigghoso,
ko nu tvamasi mārisa.
Santañhi sāmo vajati,
santaṁ pādāni neyati;
Neso sāmassa nigghoso,
ko nu tvamasi mārisa”.
“Rājāhamasmi kāsīnaṁ,
pīḷiyakkhoti maṁ vidū;
Lobhā raṭṭhaṁ pahitvāna,
migamesaṁ carāmahaṁ.
Issatthe casmi kusalo,
daḷhadhammoti vissuto;
Nāgopi me na mucceyya,
āgato usupātanaṁ”.
“Svāgataṁ te mahārāja,
atho te adurāgataṁ;
Issarosi anuppatto,
yaṁ idhatthi pavedaya.
Tindukāni piyālāni,
madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni,
bhuñja rāja varaṁ varaṁ.
Idampi pānīyaṁ sītaṁ,
ābhataṁ girigabbharā;
Tato piva mahārāja,
sace tvaṁ abhikaṅkhasi”.
“Nālaṁ andhā vane daṭṭhuṁ,
ko nu vo phalamāhari;
Anandhassevayaṁ sammā,
nivāpo mayha khāyati”.
“Daharo yuvā nātibrahā,
sāmo kalyāṇadassano;
Dīghassa kesā asitā,
atho sūnaggavellitā.
So have phalamāharitvā,
ito ādāya kamaṇḍaluṁ;
Nadiṁ gato udahāro,
maññe na dūramāgato”.
“Ahaṁ taṁ avadhiṁ sāmaṁ,
yo tuyhaṁ paricārako;
Yaṁ kumāraṁ pavedetha,
sāmaṁ kalyāṇadassanaṁ.
Dīghassa kesā asitā,
atho sūnaggavellitā;
Tesu lohitalittesu,
seti sāmo mayā hato”.
“Kena dukūla mantesi,
hato sāmoti vādinā;
Hato sāmoti sutvāna,
hadayaṁ me pavedhati.
Assatthasseva taruṇaṁ,
pavāḷaṁ māluteritaṁ;
Hato sāmoti sutvāna,
hadayaṁ me pavedhati”.
“Pārike kāsirājāyaṁ,
so sāmaṁ migasammate;
Kodhasā usunā vijjhi,
tassa mā pāpamicchimhā”.
“Kicchā laddho piyo putto,
yo andhe abharī vane;
Taṁ ekaputtaṁ ghātimhi,
kathaṁ cittaṁ na kopaye”.
“Kicchā laddho piyo putto,
yo andhe abharī vane;
Taṁ ekaputtaṁ ghātimhi,
akkodhaṁ āhu paṇḍitā”.
“Mā bāḷhaṁ paridevetha,
hato sāmoti vādinā;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
bharissāmi brahāvane.
Issatthe casmi kusalo,
daḷhadhammoti vissuto;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
bharissāmi brahāvane.
Migānaṁ vighāsamanvesaṁ,
vanamūlaphalāni ca;
Ahaṁ kammakaro hutvā,
bharissāmi brahāvane”.
“Nesa dhammo mahārāja,
netaṁ amhesu kappati;
Rājā tvamasi amhākaṁ,
pāde vandāma te mayaṁ”.
“Dhammaṁ nesādā bhaṇatha,
katā apacitī tayā;
Pitā tvamasi amhākaṁ,
mātā tvamasi pārike”.
“Namo te kāsirājatthu,
namo te kāsivaḍḍhana;
Añjaliṁ te paggaṇhāma,
yāva sāmānupāpaya.
Tassa pāde samajjantā,
mukhañca bhujadassanaṁ;
Saṁsumbhamānā attānaṁ,
kālamāgamayāmase”.
“Brahā vāḷamigākiṇṇaṁ,
ākāsantaṁva dissati;
Yattha sāmo hato seti,
candova patito chamā.
Brahā vāḷamigākiṇṇaṁ,
ākāsantaṁva dissati;
Yattha sāmo hato seti,
sūriyova patito chamā.
Brahā vāḷamigākiṇṇaṁ,
ākāsantaṁva dissati;
Yattha sāmo hato seti,
paṁsunā patikunthito.
Brahā vāḷamigākiṇṇaṁ,
ākāsantaṁva dissati;
Yattha sāmo hato seti,
idheva vasathassame”.
“Yadi tattha sahassāni,
satāni niyutāni ca;
Nevamhākaṁ bhayaṁ koci,
vane vāḷesu vijjati”.
Tato andhānamādāya,
kāsirājā brahāvane;
Hatthe gahetvā pakkāmi,
yattha sāmo hato ahu.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Apaviddhaṁ brahāraññe,
candaṁva patitaṁ chamā.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Apaviddhaṁ brahāraññe,
sūriyaṁva patitaṁ chamā.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Apaviddhaṁ brahāraññe,
kalūnaṁ paridevayuṁ.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Bāhā paggayha pakkanduṁ,
“adhammo kira bho iti.
Bāḷhaṁ kho tvaṁ pamattosi,
sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsasi.
Bāḷhaṁ kho tvaṁ padittosi,
sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsasi.
Bāḷhaṁ kho tvaṁ pakuddhosi,
sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsasi.
Bāḷhaṁ kho tvaṁ pasuttosi,
sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsasi.
Bāḷhaṁ kho tvaṁ vimanosi,
sāma kalyāṇadassana;
Yo ajjevaṁ gate kāle,
na kiñci mabhibhāsasi.
Jaṭaṁ valinaṁ paṁsugataṁ,
ko dāni saṇṭhapessati;
Sāmo ayaṁ kālaṅkato,
andhānaṁ paricārako.
Ko me sammajjamādāya,
sammajjissati assamaṁ;
Sāmo ayaṁ kālaṅkato,
andhānaṁ paricārako.
Ko dāni nhāpayissati,
sītenuṇhodakena ca;
Sāmo ayaṁ kālaṅkato,
andhānaṁ paricārako.
Ko dāni bhojayissati,
vanamūlaphalāni ca;
Sāmo ayaṁ kālaṅkato,
andhānaṁ paricārako”.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Aṭṭitā puttasokena,
mātā saccaṁ abhāsatha.
“Yena saccenayaṁ sāmo,
dhammacārī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
brahmacārī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
saccavādī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
mātāpettibharo ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
kule jeṭṭhāpacāyiko;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
pāṇā piyataro mama;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yaṁ kiñcitthi kataṁ puññaṁ,
Mayhañceva pitucca te;
Sabbena tena kusalena,
Visaṁ sāmassa haññatu”.
Disvāna patitaṁ sāmaṁ,
puttakaṁ paṁsukunthitaṁ;
Aṭṭito puttasokena,
pitā saccaṁ abhāsatha.
“Yena saccenayaṁ sāmo,
dhammacārī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
brahmacārī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
saccavādī pure ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
mātāpettibharo ahu;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
kule jeṭṭhāpacāyiko;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yena saccenayaṁ sāmo,
pāṇā piyataro mama;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Yaṁ kiñcitthi kataṁ puññaṁ,
Mayhañceva mātucca te;
Sabbena tena kusalena,
Visaṁ sāmassa haññatu.
Sā devatā antarahitā,
pabbate gandhamādane;
Sāmassa anukampāya,
imaṁ saccaṁ abhāsatha.
Pabbatyāhaṁ gandhamādane,
cirarattanivāsinī;
Na me piyataro koci,
añño sāmena vijjati;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu.
Sabbe vanā gandhamayā,
pabbate gandhamādane;
Etena saccavajjena,
visaṁ sāmassa haññatu”.
Tesaṁ lālappamānānaṁ,
bahuṁ kāruññasañhitaṁ;
Khippaṁ sāmo samuṭṭhāsi,
yuvā kalyāṇadassano.
“Sāmohamasmi bhaddaṁ vo,
Sotthināmhi samuṭṭhito;
Mā bāḷhaṁ paridevetha,
Mañjunābhivadetha maṁ”.
“Svāgataṁ te mahārāja,
atho te adurāgataṁ;
Issarosi anuppatto,
yaṁ idhatthi pavedaya.
Tindukāni piyālāni,
madhuke kāsumāriyo;
Phalāni khuddakappāni,
bhuñja rāja varaṁ varaṁ.
Atthi me pānīyaṁ sītaṁ,
ābhataṁ girigabbharā;
Tato piva mahārāja,
sace tvaṁ abhikaṅkhasi”.
“Sammuyhāmi pamuyhāmi,
sabbā muyhanti me disā;
Petaṁ taṁ sāma maddakkhiṁ,
ko nu tvaṁ sāma jīvasi”.
“Api jīvaṁ mahārāja,
purisaṁ gāḷhavedanaṁ;
Upanītamanasaṅkappaṁ,
jīvantaṁ maññate mataṁ.
Api jīvaṁ mahārāja,
purisaṁ gāḷhavedanaṁ;
Taṁ nirodhagataṁ santaṁ,
jīvantaṁ maññate mataṁ.
Yo mātaraṁ pitaraṁ vā,
macco dhammena posati;
Devāpi naṁ tikicchanti,
mātāpettibharaṁ naraṁ.
Yo mātaraṁ pitaraṁ vā,
macco dhammena posati;
Idheva naṁ pasaṁsanti,
pecca sagge pamodati”.
“Esa bhiyyo pamuyhāmi,
Sabbā muyhanti me disā;
Saraṇaṁ taṁ sāma gacchāmi,
Tvañca me saraṇaṁ bhava”.
“Dhammaṁ cara mahārāja,
mātāpitūsu khattiya;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
puttadāresu khattiya;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
mittāmaccesu khattiya;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
vāhanesu balesu ca;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
gāmesu nigamesu ca;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
raṭṭhesu janapadesu ca;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
samaṇabrāhmaṇesu ca;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
migapakkhīsu khattiya;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
dhammo ciṇṇo sukhāvaho;
Idha dhammaṁ caritvāna,
rāja saggaṁ gamissasi.
Dhammaṁ cara mahārāja,
saindā devā sabrahmakā;
Suciṇṇena divaṁ pattā,
mā dhammaṁ rāja pāmado”ti.
Suvaṇṇasāmajātakaṁ tatiyaṁ.